Bánh chưng đen – đặc sản không thể thiếu trong Tết cổ truyền của dân tộc Tày Bắc Sơn

Bánh chưng đen là gì?

Bánh chưng đen là đặc sản không thể thiếu trong Tết cổ truyền của người Tày, được làm thành hình trụ, dài hoặc thành hình lưng gù nhưng phần gạo bên ngoài lại có màu đen.

Bánh chưng đen

Phụ nữ Tày ai ai cũng biết làm bánh chưng đen nên người Tày có quan niệm không làm được bánh chưng đen thì sẽ không lấy được chồng. Điều này thể hiện sự khéo léo, đảm đang của người phụ nữ dân tộc Tày.

Trong bữa cơm ngày Tết của người Tày, ngoài việc thắp hương cho tổ tiên thì bánh chưng đen là đặc sản không thể thiếu. Người Tày có quan niệm: Sự hoà hợp của lòng người, núi rừng và đất trời đều được hòa quyện trong màu đen của bánh.

Gói bánh chưng đen

Bạn đang xem bài viết tại: https://camnangbep.com/

Món bánh “hạ hỏa”

Cuối đông, trong cái giá lạnh vùng cao, được ngồi bên nồi bánh chưng sôi sùng sục khói, ngắm hoa đào, hoa mận đang nở, uống vài ba chén rượu ngô thơm nồng, trò truyện ấm cúng với bà con làng bản thì thấy xốn xang và ấm áp lòng người làm sao.

Nhìn từ bên ngoài, bánh dẻo quánh, nhân vàng ươm màu đỗ, thơm lừng mùi hành mỡ, hạt tiêu, mùi lá dong, thảo quả… Chỉ cần nhìn thôi, thực khách cũng đủ ngây ngất và có cảm giác như bị mê hoặc bởi thứ đặc sản vùng cao.

Thưởng thức miếng bánh toát lên hương vị đặc biệt của nếp nương, thịt lợn, vị ngọt của nhân đỗ xanh, vị lạ của cây rừng…

Đó thực sự là dư vị không thể nào quên. Nét độc đáo của bánh chưng đen còn ở vị bùi bùi, thơm mát, không gây nóng cổ, nóng bụng như bánh chưng thường.

Nhân bánh được làm bằng đỗ (đậu) xanh, thịt lợn, thảo quả, hạt tiêu rừng

Chính vì vậy, người dân còn gọi đây là món ăn “hạ hỏa” nhờ nước cốt màu đen. Bánh chưng đen cũng xuất hiện ở một số vùng cao, nhưng có lẽ bánh chưng Lạng Sơn nổi tiếng và ngon hơn cả.

Tất nhiên, bánh Bắc Sơn nức tiếng nhất xứ Lạng, được nhiều du khách hỏi và mua vì có màu đen bóng rất lạ mắt, quyện chặt vào từng hạt nếp chắc mẩy và khiến không ít người phải tò mò.

Trước đây, loại bánh này chỉ xuất hiện trong ngày lễ, Tết, giỗ chạp… Tuy nhiên, hiện nay, bánh đã trở thành thứ đặc sản phổ biến mà bất cứ ai tới Bắc Sơn đều có thể mua về làm quà tặng. Bánh chưng đen có thể để được rất lâu, đến hết tháng giêng mà vẫn thơm ngon. Chính nước cốt màu đen giúp bảo quản tốt.

Bạn đang xem bài viết tại: https://camnangbep.com/

Bánh… chọn vợ

Để có bánh chưng đen, khâu chuẩn bị rất công phu và không hề đơn giản, cần đến sự khéo léo, tinh tế. Cũng bởi vậy mà khi chọn vợ, người dân Bắc Sơn thường để ý đến những cô gái biết làm nên chiếc bánh tròn trịa, quánh đặc và đậm đà…

Tất cả các nguyên liệu làm bánh từ lúa nếp, thảo quả cho đến thịt lợn, đỗ xanh… đều đặc biệt vì mang đậm phong vị vùng cao.

Ngay từ tháng 10 âm lịch, người Tày đã rục rịch chuẩn bị những công đoạn đầu tiên để gói bánh chưng đen. Sau vụ gặt lúa mùa, người ta chọn những cọng rơm nếp to, vàng ươm đem về phơi khô rồi đốt thành tro. Sau đó, họ vò kỹ, rây lấy phần mịn nhất rồi trộn với gạo nếp thơm để tạo ra màu đen bóng.

Đặc sản bánh chưng đen là món ngon của huyện miền núi Bắc Sơn (Lạng Sơn)

Một số nơi khác còn lấy thân cây núc nác trên rừng tước vỏ, đốt thành than, giã mịn như bột rồi trộn lẫn với gạo nếp. Người Tày sẽ liên tục đảo đều cho đến khi miết mạnh hạt gạo trên đầu ngón tay, thấy gạo đã quyện chặt với bột than thành màu đen nhánh thì mới đem đi gói.

Gạo nếp đạt “chuẩn” phải chọn giống ngon nhất, hạt to tròn đem vo thật kỹ, xóc với một chút muối tinh. Thịt lợn là thịt ba rọi thái mỏng ướp với gia vị, thảo quả khô giã nhỏ trộn cùng tiêu, ớt bột. Cuối cùng, nhân bánh là đỗ xanh trộn hành mỡ, hạt tiêu và được bọc trong lá dong rừng tươi.

Bánh chưng đen phải được gói thủ công. Bánh dài khoảng 30cm, đường kính 6 – 7cm và dùng lạt dài cuốn chặt. Trước khi luộc bánh, người ta đem ngâm qua nước lạnh một lần, xếp vào nồi đổ nước cho ngập mặt lá, đun khoảng 4 – 5 tiếng thì vớt ra.

Khi thưởng thức, người dân lấy chính sợi lạt quấn quanh thân bánh để cắt thành từng khoanh. Nếu muốn làm mới vị giác, bạn có thể thưởng thức món bánh chưng đen nướng.

Đặt chiếc bánh đã luộc còn nguyên lá lên lớp than hồng cho đến khi mùi thơm của gạo nếp, thảo quả và thịt mỡ lan tỏa trong không khí, đánh thức giác quan của tất cả mọi người.

Bạn đang xem bài viết tại: https://camnangbep.com/

Nguyên liệu làm bánh chưng đen

Gạo làm bánh chưng đen

Khi nhìn vào bánh chưng đen hẳn là nhiều người sẽ nghĩ nó được làm từ nếp cẩm nhưng sự thực không phải vậy. Màu đen của bánh chưng đen thường được tạo nên từ một nguyên liệu rất đặc biệt đấy.

Gạo để làm bánh chưng đen là gạo cum, gạo này phải được cắt từ bông lúa về, phơi khô và chỉ được tuốt và xay thành gạo khi cần làm bánh chứ không được sử dụng gạo xay sẵn.

Gạo cum là nguyên liệu làm bánh chưng đen

Tạo màu cho bánh chưng đen

Cây muối dùng để tạo màu cho bánh chưng đen

Để tạo nên màu đen cho gạo, người Tày phải lấy cây muối về cắt bỏ lớp vỏ bên ngoài rồi phơi khô, sau khi khô thì đốt lấy than. Sau khi than đã nguội thì phải giã nhuyễn rồi sàng loại bỏ tạp chất đi.

Sau đó thì trộn bột than với gạo đã vo sạch cho đến khi gạo đã quyện chặt với bột than thành màu đen nhánh. Sau đó sàng cho đỡ bị cặn là có thể bắt đầu làm bánh rồi.

Cây muối có mùi thơm nên khi làm bánh cũng sẽ có mùi thơm hơn, một số vùng khác sử dụng thân cây núc nác thay cho cây muối.

Lá để gói bánh chưng đen

Lá dong dùng để gói bánh chưng đen

Khi chọn lá dong thì phải chọn lá dong rừng có tàu lá đẹp và đều nhau. Không được chọn lá dong dầu vì nếu như dầu ở lá thấm vào bánh thì sẽ không ngon đâu.

Thịt lợn làm bánh chưng đen

Chọn phần nạc vai nhưng phải có thêm 1 chút mỡ, để bánh chưng không quá khô lại có vị béo ngậy từ mỡ.

Hạt tiêu làm bánh chưng đen

Chọn hạt nhỏ, tròn, có lòng xanh và phải được xay đều và nhớ là không chọn hạt lép hay mốc nhé.

Bạn đang xem bài viết tại: https://camnangbep.com/

Cách gói bánh chưng đen

Chuẩn bị xong nguyên liệu và nêm nếm gia vị rồi thì chỉ cần làm như bánh chưng là đã có món bánh chưng đen cực kỳ ngon và đặc biệt – đặc sản của dân tộc Tày rồi. Tuy nhiên bánh chưng đen phải được gói bằng tay nhé.

Bánh chưng đen

Bánh dài khoảng 30cm, có đường kính 5~6cm nhé. Đặt 2 đến 3 chiếc lá dong ở phía dưới, rải một chén gạo lên rồi cho thêm đỗ xanh, thịt lợn lên rồi gói lại bằng lạt thật chặt, vậy là bạn đã có một chiếc bánh chưng đen rồi.

Bánh chưng đen thể hiện sự thành kính của người dân tộc Tày đối với người đã khuất, vừa truyền thống lại vừa sáng tạo, mang đậm hương sắc núi rừng.

Gói bánh chưng đen

Công đoạn quan trọng nhất để làm bánh chưng đen chính là công đoạn tạo màu cho gạo. Tuy hơi phức tạp nhưng như vậy mới có thể là món đặc sản không thể thiếu trong tết cổ truyền của dân tộc Tày đúng không nào?

Nguồn gốc bánh chưng đen

Bạn đang xem bài viết tại: https://camnangbep.com/

Đặc sản bánh chưng đen là món ngon của huyện miền núi Bắc Sơn (Lạng Sơn). Bánh này được biết đến ở xứ Lạng với tên gọi thân thương bánh “hạ hỏa” nhờ bên trong màu đen và gọi bánh “chọn vợ” vì người dân Bắc Sơn thường chọn những cô gái biết làm chiếc bánh công phu, tròn trịa này về làm vợ.

Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn hiểu thêm về món bánh chưng đen đặc trưng của người dân tộc Tày. Đừng quên xem thêm cách chọn mua bánh chưng ngon, an toàn để chọn mua cho gia đình nhé! Nếu còn biết thêm thông tin gì thì hãy chia sẻ cùng mọi người ở phần bình luận nhé.