Phân tích bài ca ngất ngưỡng (10 mẫu)

Kiến thức phân tích bài ca ngất ngưỡng | Bán Máy Nước Nóng Phân tích Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ giúp người đọc hình dung về Nguyễn Công Trứ với một phong cách sống, một lối sống đầy cá tính và bản lĩnh. Đồng thời, qua đó đã để lại trong mỗi người nhiều suy ngẫm, nhiều bài học quý giá.

Phân tích bài thơ Bài ca ngất ngưởng gồm 3 dàn ý cụ thể kèm theo 10 bài văn hay nhất của những bạn học viên lớp 11 trên toàn nước. Ngoài ra bạn đọc tìm hiểu thêm thêm 1 số ít bài văn mẫu khác tại chuyên mục Văn 11. Chúc những bạn học tốt .

Bạn đang xem: phân tích bài ca ngất ngưỡng

Camnangbep.com cũng giúp giải đáp những vấn đề sau đây:

Dàn ý phân tích Bài ca ngất ngưởng

Dàn ý chi tiết số 1

I. Mở bài

– Đôi nét về tác giả Nguyễn Công Trứ : một nhân vật lịch sử vẻ vang nổi tiếng in đậm dấu ấn không chỉ trong văn chương mà còn trong nhiều nghành nghề dịch vụ khác, thơ văn ông phản ánh nhân sinh và thế sự thâm thúy
– Bài ca ngất ngưởng là một trong số những bài hát nói tiêu biểu vượt trội biểu lộ kĩ năng, chí khí và ý thức cá thể của Nguyễn Công Trứ

II. Thân bài

1. Cảm hứng chủ đạo

– “ ngất ngưởng ” : thế cao chênh vênh, không vững, nghiêng ngả .
⇒ tư thế, thái độ cách sống ngang tàng, vượt thế tục của con người .
⇒ Phong cách sống đồng nhất của Nguyễn Công Trứ, Tác giả có ý thức rất rõ về năng lực và bản lĩnh của mình, kể cả khi làm quan, ra vào nơi triều đình và khi đã nghỉ hưu .

2. 6 câu đầu

– “ Vũ trụ nội mạc phi phận sự ” : thái độ tự tin chứng minh và khẳng định mọi việc trong trời đất đều là phận sự của tác giả ⇒ Tuyên ngôn về chí làm trai của nhà thơ .
– “ Ông Hi Văn … vào lồng ” : Coi nhập thế là việc làm trói buộc nhưng đó cũng là điều kiện kèm theo để thể hiện kĩ năng
– Nêu những việc mình đã làm ở chốn quan trường và kĩ năng của mình :
+ Tài năng : Giỏi văn chương ( khi thủ khoa ), Tài dùng binh ( thao lược )
⇒ Tài năng lỗi lạc xuất chúng : văn võ song toàn
+ Khoe danh vị, xã hội hơn người : Tham tán, Tổng đốc, Đại tướng ( bình định Trấn Tây ), Phủ doãn Thừa Thiên
⇒ Tự hào mình là một người năng lực lỗi lạc, danh vị vẻ vang văn vẻ toàn tài .
⇒ 6 câu thơ đầu là lời từ thuật của nhà thơ lúc làm quan, chứng minh và khẳng định năng lực và lí tưởng phóng khoáng khác đời ngạo nghễ của một người có năng lực xuất chúng

3. 10 câu tiếp

– Cách sống theo ý chí và sở trường thích nghi cá thể :
+ Cưỡi bò đeo đạc ngựa .
+ Đi chùa có gót tiên theo sau .
⇒ Sở thích lạ mắt, khác thường, thậm chí còn có phần bất cần và ngất ngưởng
+ Bụt cũng nực cười : biểu lộ hành vi của tác giả là những hành vi khác thường, ngược đời, đối nghịch với quan điểm của những nhà nho phong kiến .
⇒ Cá tính người nghệ sĩ mong ước sống theo cách riêng
– Quan niệm sống :
+ “ Được mất … ngọn đông phong ” : Tự tin đặt mình sánh với “ thái thượng ”, tức sống thư thả tự tại, không chăm sóc đến chuyện khen chê được mất của trần gian
+ “ Khi ca … khi tùng ” : tạo cảm xúc đời sống đa dạng chủng loại, mê hoặc, từ “ khi ” lặp đi lặp lại tạo cảm xúc vui tươi triền miên .
+ “ Không … tục ” : không phải là Phật, không phải là tiên, không vướng tục, sống thoát tục ⇒ sống không giống ai, sống ngất ngưởng
⇒ Quan niệm sống kì khôi khác thường mang đậm dấu ấn riêng của tác giả

4. 3 câu cuối

+ “ Chẳng trái Nhạc .. Nghĩa vua tôi cho trọn đạo sơ chung ” : Sử dụng điển cố, ví mình sánh ngang với những người nổi tiếng có sự nghiệp hiển hách như Trái Tuân, Hàn Kì, Phú Bật …
⇒ khẳng định chắc chắn bản lĩnh, chứng minh và khẳng định năng lực sánh ngang bậc danh tướng. Tự khẳng định mình là bề tôi trung thành với chủ .
+ “ Trong triều ai ngất ngưởng như ông ” : vừa hỏi vừa khẳng định chắc chắn vị trí đầu triều về cách sống “ ngất ngưởng ”
⇒ Tuyên ngôn khẳng định chắc chắn đậm chất ngầu, sự mong ước vượt ngoài quan điểm đạo đức Nho gia thường thì. Đối với ông, ngất ngưởng phải có thực danh và thực tài

5. Đặc sắc nghệ thuật:

– Vận dụng thành công xuất sắc thể hát
– Giọng điệu thơ hóm hỉnh, trào phúng
– Sử dụng điển tích, điển cố

III. Kết bài

– Khẳng định những nét tiêu biểu vượt trội nhất về nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của Bài ca ngất ngưởng
– Liên hệ trình diễn tâm lý bản thân

Dàn ý chi tiết số 2

1. Mở bài

– Giới thiệu những nét khái quát về tác giả Nguyễn Công Trứ ( đặc thù con người, cuộc sống, sự nghiệp sáng tác, … )
– Giới thiệu những nét khái quát về bài thơ “ Bài ca ngất ngưởng ” ( thực trạng sinh ra, cảm hứng chủ yếu, khái quát giá trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của bài thơ, … )
– Giới thiệu khái quát bài học kinh nghiệm được rút ra từ tác phẩm .

2. Thân bài

a. Phân tích bài thơ “Bài ca ngất ngưởng”

* Cảm hứng chủ yếu của bài thơ – “ ngất ngưởng ”
– Xuất hiện 4 lần trong hàng loạt tác phẩm
– Là một từ láy giàu ý nghĩa :
+ Xét về nghĩa đen : tả độ cao ở trạng thái không vững, chực đổ nhưng không đổ .
+ Trong bài thơ, là lối sống, là thái độ sống của Nguyễn Công Trứ .
* “ Ngất ngưởng ” khi ở chốn làm quan
– Câu thơ chữ Hán mở màn đã chứng minh và khẳng định can đảm và mạnh mẽ lí tưởng đàn ông mà tác giả tự nguyện hướng theo, đây chính là lí tưởng chung của những người đi theo con đường Nho học : trong vòng trời đất không có việc gì là không phải việc của mình .
– Bằng việc sử dụng hàng loạt từ ngữ Hán Việt cùng giải pháp liệt kê, Nguyễn Công Trứ đã khôn khéo điểm lại hàng loạt những chức quan, danh vị mà mình đã từng đảm nhiệm, điều đó cho thấy ông là người văn võ song toàn .
→ Việc khoe năng lực, danh vị ấy của Nguyễn Công Trứ không phải là tự cao, tự đại, khoe khoang hợm hĩnh mà nó dựa trên năng lực và sự nghiệp của chính bản thân ông, là cái vỏ bên ngoài để giấu sâu bên trong là một cái tôi ý thức rõ về kĩ năng, danh vị của bản thân mình
* “ Ngất ngưởng ” khi đã cáo quan về hưu
– Lối sống khác đời, khác người và có phần trái khoáy :
+ Con bò vàng đã được nhà thơ “ trang sức đẹp ” cho nó bằng đạc ngựa .
+ Vãn cảnh chùa còn mang theo một cô gái đẹp đến nước bụt cũng phải chào thua .
– Có ý niệm sống rõ ràng, không chăm sóc đến chuyện được – mất, khen – chê : Với ông, giữa được và mất, khen và chê không biết cái nào hơn cái nào
– Ông đã lựa chọn cho mình một lối sống tự do, được thỏa chí làm những việc mình muốn : Coi trọng hiện tại, hiện thế và biết chiêm ngưỡng và thưởng thức những nụ cười có trong cuộc sống như thú hát cô đầu, thú uống rượu và đặc biệt quan trọng là ái tình .
→ Thái độ sống, phong thái sống của Nguyễn Công Trứ đã vượt ra ngoài vòng cương tỏa nhưng ông vẫn luôn là một bề tôi hết mực trung thành với chủ .

b. Những bài học rút ra cho bản thân từ bài thơ “Bài ca ngất ngưởng”

– Cần ý thức được vai trò, vị trí của bản thân trong đời sống và ý thức rõ ràng về kĩ năng của chính mình
– Có một ý niệm sống, lí tưởng sống đúng đắn, phải biết vượt ra khỏi đời sống tù túng, tẻ nhạt để sống một đời sống giàu ý nghĩa .
– Không được sống nhỏ nhen, ích kỉ, chỉ biết chăm sóc đến chuyện được, mất, khen, chê của mình mà quên đi những người xung quanh .

3. Kết bài

Khái quát những nét rực rỡ về nội dung, nghệ thuật và thẩm mỹ của bài thơ, bài học kinh nghiệm rút ra cho bản thân và nêu cảm nghĩ của bản thân .

Dàn ý số 3

a) Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm

– Nguyễn Công Trứ là một nhân vật lịch sử dân tộc nổi tiếng in đậm dấu ấn không chỉ trong văn chương mà còn trong nhiều nghành nghề dịch vụ khác, thơ văn ông phản ánh nhân sinh và thế sự thâm thúy .
– Bài ca ngất ngưởng là một trong số những bài hát nói tiêu biểu vượt trội bộc lộ kĩ năng, chí khí và ý thức cá thể của Nguyễn Công Trứ .

b) Thân bài

* Cảm hứng chủ đạo

– “ ngất ngưởng ” : thế cao chênh vênh, không vững, nghiêng ngả .
=> Tư thế, thái độ cách sống ngang tàng, vượt thế tục của con người .
=> Phong cách sống đồng điệu của Nguyễn Công Trứ, tác giả có ý thức rất rõ về kĩ năng và bản lĩnh của mình, kể cả khi làm quan, ra vào nơi triều đình và khi đã nghỉ hưu .

* Luận điểm 1: Quan điểm sống ngất ngưởng trên con đường công danh, sự nghiệp (6 câu đầu)

– “ Vũ trụ nội mạc phi phận sự ” : thái độ tự tin khẳng định chắc chắn mọi việc trong trời đất đều là phận sự của tác giả -> Tuyên ngôn về chí làm trai của nhà thơ .
– “ Ông Hi Văn … vào lồng ” : Coi nhập thế là việc làm trói buộc nhưng đó cũng là điều kiện kèm theo để thể hiện kĩ năng
– Nêu những việc mình đã làm ở chốn quan trường và kĩ năng của mình :
+ Tài năng : giỏi văn chương ( khi thủ khoa ), tài dùng binh ( thao lược )
-> Tài năng lỗi lạc xuất chúng : văn võ song toàn
+ Khoe danh vị, xã hội hơn người : Tham tán, Tổng đốc, Đại tướng ( bình định Trấn Tây ), Phủ doãn Thừa Thiên
-> Tự hào mình là một người năng lực lỗi lạc, danh vị vẻ vang văn vẻ toàn tài .
=> Sáu câu thơ đầu là lời từ thuật của nhà thơ lúc làm quan, khẳng định chắc chắn kĩ năng và lí tưởng phóng khoáng khác đời ngạo nghễ của một người có năng lực xuất chúng .

* Luận điểm 2: Quan điểm sống ngất ngưởng trong lối sống, suy nghĩ (10 câu tiếp)

– Cách sống theo ý chí và sở trường thích nghi cá thể :
+ Cưỡi bò đeo đạc ngựa .
+ Đi chùa có gót tiên theo sau .
=> Sở thích kì khôi, khác thường, thậm chí còn có phần bất cần và ngất ngưởng
+ Bụt cũng nực cười : biểu lộ hành vi của tác giả là những hành vi khác thường, ngược đời, đối nghịch với quan điểm của những nhà nho phong kiến .
=> Cá tính người nghệ sĩ mong ước sống theo cách riêng .
– Quan niệm sống :
+ “ Được mất … ngọn đông phong ” : Tự tin đặt mình sánh với “ thái thượng ”, tức sống từ tốn tự tại, không chăm sóc đến chuyện khen chê được mất của trần gian
+ “ Khi ca … khi tùng ” : tạo cảm xúc đời sống phong phú và đa dạng, mê hoặc, từ “ khi ” lặp đi lặp lại tạo cảm xúc vui tươi triền miên .
+ “ Không … tục ” : không phải là Phật, không phải là tiên, không vướng tục, sống thoát tục -> sống không giống ai, sống ngất ngưởng .
=> Quan niệm sống lạ mắt khác thường mang đậm dấu ấn riêng của tác giả .

* Luận điểm 3: Lời khẳng định về sự ngất ngưởng vô địch (3 câu cuối)

– “ Chẳng trái Nhạc … Nghĩa vua tôi cho trọn đạo sơ chung ” : Sử dụng điển cố, ví mình sánh ngang với những người nổi tiếng có sự nghiệp hiển hách như Trái Tuân, Hàn Kì, Phú Bật …
=> Khẳng định bản lĩnh, chứng minh và khẳng định năng lực sánh ngang bậc danh tướng. Tự khẳng định mình là bề tôi trung thành với chủ .
– “ Trong triều ai ngất ngưởng như ông ” : vừa hỏi vừa khẳng định chắc chắn vị trí đầu triều về cách sống “ ngất ngưởng ”
=> Tuyên ngôn khẳng định chắc chắn đậm chất ngầu, sự mong ước vượt ngoài quan điểm đạo đức Nho gia thường thì. Đối với ông, ngất ngưởng phải có thực danh và thực tài .

* Đặc sắc nghệ thuật:

– Vận dụng thành công xuất sắc thể hát
– Giọng điệu thơ hóm hỉnh, trào phúng
– Sử dụng điển tích, điển cố

c) Kết bài

– Khẳng định những nét tiêu biểu vượt trội nhất về nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của Bài ca ngất ngưởng
– Trình bày tâm lý của bản thân về bài thơ .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 1

Nguyễn Công Trứ ( 1778 – 1858 ) là nhà thơ lớn của dân tộc bản địa ta trong nửa đầu thế kỉ XIX. Văn chương lỗi lạc, có tài kinh bang tế thế, lưu danh sử sách. Lúc sống cuộc sống một hàn sĩ, lúc cầm quân chinh chiến, lúc làm lính thú, lúc làm đại quan. Vinh nhục đã từng, thăng trầm đã trải, nhưng khi nào ông cũng hăm hở chí đàn ông, sòng phẳng với nợ tang bồng, sống vì một khát vọng khác thường :
“ Đã mang tiếng ở trong trời đất, Phải có danh gì với núi sông ” .
Sự nghiệp văn chương của Nguyễn Công Trứ vô cùng rạng rỡ, cho thấy một đậm chất ngầu phát minh sáng tạo rất độc lạ được bộc lộ tuyệt đẹp qua bài phú Nôm “ Hàn nho phong vị phủ ”, và trên 60 bài thơ hát nói cực kỳ tài hoa. “ Bài ca ngất ngưởng ” là một trong những bài thơ hát nối siêu phẩm trong nền thơ ca dân tộc bản địa. Bài hát nói này có hai khổ dôi tổng thể có 19 câu thơ đầy vần điệu, nhạc điệu trầm bổng, réo rắt, lúc khoan thai, lúc hào hùng, đọc lên nghe rất mê hoặc. Hắt nói là một thể thơ dân tộc bản địa, có bố cục tổng quan ngặt nghèo, chất thơ, chất nhạc phối hợp rất hòa giải, mê hoặc .
Xem thêm : Bảng so sánh pin nguồn năng lượng mặt trời Mono và Poly | Bán Máy Nước Nóng
Nguyễn Công Trứ về chí sĩ năm 1848, sau gần 30 năm làm quan với Chiểu Nguyễn. Bài thơ “ Bài ca ngất ngưởng ” được ông viết sau khi đã về trí sĩ tại quê nhà. Bài thơ vang lên như một lời tự thuật về cuộc sống, qua đó ông Hi Văn tự hào về kĩ năng, đức độ và công danh sự nghiệp của mình, biểu lộ một đậm chất ngầu, một phong thái sống tài tử, phóng khoáng ở đời .
“ Ngất ngưởng ” nghĩa là không vững, ở chỗ cheo leo dễ đổ, dễ rơi ( Từ điển tiếng Việt ). Trong bài thơ này nên hiểu “ ngất ngưởng ” là một con người khác đời, một cách sống khác đời và mặc kệ mọi người. Và ngất ngưởng đã được Nguyễn Công Trứ nâng lên thành bài ca, thành điệu tâm hồn với toàn bộ niềm tự hào và sự say sưa hiếm thấy .
Khổ đầu cất cao một lời nói, một lời tuyên ngôn của đấng đàn ông, đấng tài trai. Rất sang trọng và quý phái và hào hùng : “ Vũ trụ nội mạc phi phận sự ” — mọi việc trong thiên hà chằng có việc nào không là phận sự của ta. Một cách nói phủ định để khẳng định tâm thế của một nhà nho chân chính. Mà đâu chỉ có một lần ? Lúc thì ông viết : “ Vũ trụ giai ngô phận sự ” ( Những việc trong thiên hà đểu thuộc phận sự của ta ~ – Nợ tang bồng ; “ Vũ trụ chức phận nội ” ( Việc trong thiên hà là chức phận của ta – Gánh trung hiếu ). Có cái tâm thế ấy, chính vì “ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”. Hi Văn là biệt hiệu của Nguyễn Công Trứ. “ Tài bộ ” là kĩ năng lớn, nhiều năng lực. Chữ “ lồng ” trong câu thơ có nhiều cách hiểu khác nhau. “ Vào lồng là vào khuôn phép vua chúa cái nơi chật hẹp, tù túng trái với cái tài đội trời đạp đất của ông ” ( Lê Trí Viễn ). Có người lại lý giải : “ lồng là trời đất, ngoài hành tinh ”. Nguyễn Công Trứ đã nhiều lần nói : “ Đã mang tiếng ở trong trời đất ”, hoặc “ Chẳng sự nghiệp chi đứng giữa trần hoàn ” ( trần hoàn : cõi đời, cõi trần ). Cách hiểu thứ hai phải chăng hơn, vì có vào lồng thiên hà thì mới có ý chí đấu tranh, như ông nói :
“ Chí làm trai nam bắc tây đông, Cho phí sức vẫy vùng trong bốn bể ” .
Sau khi đã xưng danh, nhà thơ tự khẳng định tâm thế mình, “ tài bộ ” mình, chí đàn ông của mình mang tầm vóc thiên hà .
Ông Hi Văn là một người có thực tài và thực danh. Học hành thi tuyển, ông dám thí thố với thiên hạ : “ Cái nợ cầm thư phải trả xong ”. Năm 1819, Nguyễn Công Trứ đỗ Thủ khoa trường Nghệ An. Làm quan võ, giữ chức Tham tán ; làm quan văn, là Tổng đốc Đông ( Thành Phố Hải Dương và Quảng Yên ). Tiếng tăm lẫy lừng “ Làm nên đấng anh hùng đâu nhé tỏ ” ( “ Chí anh hùng ” ). Đứng trên đỉnh cao danh vọng bời có văn võ toàn tài, bởi có “ gồm thao lược ”, và chính lúc đó ông Hi Văn mới trở thành “ tay ngất ngưởng ”, một con người hơn đời và hơn thiên hạ. Câu thơ với cách ngắt nhịp ( 3-3-4 – 3-3-2 ), ba lần điệp lại chữ “ khi ” đã tạo nên một giọng điệu hào hùng, biểu lộ một cốt cách khác thường, một chí khí vô cùng can đảm và mạnh mẽ :
“ Khi Thủ khoa ! khi Tham tán ! khi Tổng đốc Đông, Gồm thao lược ! đã nên tay ! ngất ngưởng ” .
Bốn câu tiếp theo ( khổ giữa ), ý thơ lan rộng ra, tác giả tự hào, chứng minh và khẳng định mình là một con người, một kẻ sĩ có tài kinh bang tế thế. Thời loạn thì xông pha trận mạc, giữ trách nhiệm trước ba quân : “ Bình Tây cờ Đại tướng ”. Thời bình thì giúp nước giúp vua, làm “ Phủ doãn Thừa Thiên ”. Đó là năm 1847, Nguyễn Công Trứ đã lên tới đỉnh điểm nhất danh vọng. Ông đã từng nói : “ Lúc làm Đại tướng, ta chẳng lấy thế làm vinh, lúc làm lính thú, ta cũng chẳng lấy thế làm nhục ”. Sau 30 năm làm quan, Nguyễn Công Trứ về chí sĩ ở quê nhà, năm đó, ông vừa tròn 70 tuổi ( 1848 ) :
“ Đô môn giải tổ chi niên, Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng ” .
Trở lại đời thường, cụ Thượng Trứ đã hành vi một cách ngược đời, hình như để giễu đời với tổng thể sự ngất ngưởng. Vị đại quan thuở nào “ ngựa ngựa xe xe ” nay chỉ cưỡi bò vàng và cho bò đeo đạc ngựa. Cả người và bò vàng đều ngất ngưởng. Như một sự thách đố với “ miệng thế ”. Cho đến nay dân gian vẫn cười và truyền tụng bài thơ đề vào chiếc mo cau của ông Hi Văn thuở nào :
“ Xuống ngựa, lên xe, nọ tưởng nhàn. Lợm mùi giáng chức với thăng quan. Điền viên dạo chiếc xe bò cái, Sẵn tấm mo che miệng trần gian ” .
Tám câu tiếp theo trong hai khổ dôi nói lên một cách sống ngất ngưởng. Xưa kia là một vị đại thần, một danh tướng — “ tay kiếm cung ” — thế mà nay sống cuộc sống hiền lành, bình dị “ nên dạng từ bi ”. Đi vãn cảnh chùa, đi thăm thú những danh lam thắng cảnh “ Kìa núi nọ phau phau mây trắng ”, ông đã mang theo “ một đôi dì ”, nhũng nàng hầu xinh đẹp với “ gót tiên chậm trễ ” …
“ Kìa núi nọ phau phau mây trắng, Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi. Gót tiên theo lừ đừ một đôi dì. Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng … ”
Ông đã sống hết mình và chơi cũng hết mình. “ Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng ” là một tứ thơ độc lạ. Câu thơ tự trào gợi không ít hóm hỉnh. Bụt cười, hay thiên hạ cười ? Hay ông Hi Văn tự cười mình ? Đã thoát vòng danh lợi rồi, thì chuyện “ được, mất ” là lẽ đời, như tích “ Thất mã tái ông ” mà thôi, cũng chẳng bận tâm làm gì ! Chuyện “ khen, chê ” của thiên hạ, xin bỏ ngoài tai, như ngọn gió đông ( xuân ) phơi phới thổi qua. Có bản lĩnh, có tự tin về tài đức của mình mới có thái độ phủ định như vậy, dám sống vượt lên trên mọi thế tục. Có biết Nguyễn Công Trứ là một nhà nho được đào luyện nơi cửa Khổng sân Trình, một vị đại quan của triều Nguyễn thì mới thấy được một phần nào đậm chất ngầu cốt cách đời, một nhân cách khác đời, rất phóng túng, phong tình và tài tình hiếm thấy của ông. Không chăm sóc đến chuyện “ được, mất ”, bỏ ngoài tai mọi lời thị phi, khen chê, ông đã sống một cách an nhiên, hồn nhiên, vô cùng thảnh thơi, vui thú. Tuy ngất ngưởng mà trong sáng, thanh cao. Đây là hai câu thơ tuyệt hay trong “ Bài ca ngất ngưởng ” :
“ Khi ca / khi tửu / khi cắc / khi tùng / Không Phật / không Tiên / không vướng tục ” .
Cách ngắt nhịp 2, nghệ thuật và thẩm mỹ hòa thanh ( bằng, trắc ), lối nhấn, lối miêu tả trùng điệp ( khi … không .., ) đã tạo cho câu thơ phong phú và đa dạng về nhạc điệu, biểu lộ một phong thái thư thả, yêu đời, ham sống, thanh cao chẳng vướng chút bụi trần. Có đọc to và hát lên, có lắng nghe tiếng đàn đáy, nhịp phách, tiếng trống chầu, ta mới cảm được chất thơ, chất nhạc hoà quyện trong những vần thơ đẹp như thế ! Đúng là ngất ngưởng mà tài hoa, tài tử .
Khổ xếp của bài hát nói chỉ có 3 câu. Câu cuối gọi là câu keo chỉ có 6 từ. Nên ghi đúng như văn bản ‘ Tuyển tập thơ ca trù ” – NXB Văn học 1987 mới đúng thi pháp :
“ Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú, Nghĩa vua, tôi cho vẹn đạo sơ chung, Trong triều ai ngất ngưởng như ông ! ”
Nguyễn Công Trứ tự hào chứng minh và khẳng định mình là một danh thần thuỷ chung, toàn vẹn “ nghĩa vua tôi ”. Ông đã viết trong bài “ Nợ tang bồng ” :
“ Chí tang bồng hẹn với giang san, Đường trung hiếu, chữ quân thân là gánh vác ” .
Tài năng, sự nghiệp mà Nguyễn Công Trứ để lại cho quốc gia và nhân dân có kém gì Trái Tuân, Nhạc Phi, Hàn Kì, Phú Bật – những anh tài đời Hán, đời Tống bên Trung Quốc. Hai so sánh gần xa, trong ngoài, phương Bắc và phương Nam, tác giả đã kết thúc bài hát nói bằng một tiếng “ ông ” đĩnh đạc, hào hùng : “ Trong triều ai ngất ngưởng như ông ! ”. Cái bản ngã khác thường của nhà thơ đã được phô bày cực độ .
Tóm lại, với Nguyễn Công Trứ, thì phải có thực tài, thực danh, phải “ vẹn đạo vua tôi ” mới trở thành “ tay ngất ngưởng ”, “ ông ngất ngưởng ” được. Và cách sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ biểu lộ chất tài hoa, tài tử, không ô trọc, không vướng tục ”, cũng không thoát li. Ngất ngưởng thế mới sang chảnh .
Cái nhan đề, thi đề “ Bài ca ngất ngưởng ” của ông Hi Văn rất độc lạ. Cách thể hiện bản ngã của nhà thơ cũng rất độc lạ. Một thế kỉ sau, thi sĩ Tản Đà cũng có nhiều bài thơ hát nói, thơ trường thiên đậm đặc chất “ ngông ”. Một đằng ngất ngưởng mà tài danh, một đằng ngông mà chán đời và lãng mạn .
Thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ đạt đến đỉnh điểm thẩm mỹ và nghệ thuật. Các câu thơ chữ Hán đem lại sự bề thế, uyên bác. Chất thơ, chất nhạc phối hợp hòa giải, hấp dẫn, mê hoặc .
Trong nền thi ca cổ xưa Việt nam, Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát, Dương Khuê, Nguyễn Khuyến, Tản Đà là những nhà thơ cự phách để lại một số ít bài hát nói tuyệt tác. Nguyễn Công Trứ đã tạo nên một giọng điệu can đảm và mạnh mẽ, hào hùng, chất tài tử hòa nhập với chí anh hùng, nợ tang bồng, chí đàn ông. Đó là phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật, là cốt cách, là truyền thống thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ. “ Bài ca ngất ngưởng ” đích thực là “ Bài ca từ đáy lòng ” của ông Hi Văn cho ta nhiều mê hoặc .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 2

Nếu như thể “ ngâm khúc bộc lộ một con người đơn độc, đau xót đi tìm những giá trị của mình bị mất mát ” thì hát nói “ một thể thông dụng trong ca trù biểu lộ một con người tài tử thoát vòng cương tỏa, thoát sáo, thoát tục lụy, danh lợi, nắm lấy phút vui hiện tại ”. Nhắc đến thể hát nói không hề không nhắc đến tác phẩm “ Bài ca ngất ngưởng ” của Nguyễn Công Trứ bài thơ đem đến cho hát nói một nội dung tương thích với công dụng và thể loại của nó. Bài thơ bộc lộ cái tôi ngông của tác giả, một phong thái sống khác đời vượt ra ngoài lễ giáo phong kiến trên cơ sở ý thức về năng lực và giá trị của bản thân .
Nguyễn Công Trứ là một nhà Nho nghèo đã từng thi đỗ Giải nguyên và được bổ làm quan xong con đường công danh sự nghiệp ấy không được phẳng phiu, thăng trầm. Sáng tác của ông hầu hết là bằng chữ Nôm, thể loại ưa thích nhất của ông là hát nói bởi ông đã có điều kiện kèm theo tham gia ca trù vốn khá tăng trưởng ở làng Cổ Đạm gần làng ông. Đề tài và nội dung trong những bài thơ hát nói của ông rất phong phú như : tình yêu, đồng xu tiền, chí làm trai, sự ăn chơi hưởng lạc … .
“ Bài ca ngất ngưởng ” thuộc đề tài sự ăn chơi hưởng lạc, bài thơ được sáng tác 1848 là năm nhà thơ cáo quan về hưu, sống cuộc sống tự do, tự do. Điều đó được biểu lộ rõ nét qua từ “ ngất ngưởng ”. Theo Nguyễn Đình Chú đó là “ nhằm mục đích để diễn đạt một tư thế, một thái độ, một ý thức, một con người vươn lên trên thế tục, sống giữa mọi người mà có vẻ như không nhìn thấy ai, đi giữa cuộc sống mà có vẻ như chỉ biết có mình, một con người khác đời và mặc kệ mọi người ” .
Sáu câu thơ đầu là lời tự thuật về cuộc sống thi thố năng lực ở chốn quan trường của tác giả với những sự kiện tiêu biểu vượt trội. Mở đầu bài thơ là một câu thơ chữ Hán biểu lộ ý niệm, triết lí sống mà nhà thơ đã theo đuổi. Do cảm hứng phóng túng, làm chơi, buông thả nên hát nói được cấu trúc một cách đặc biệt quan trọng. Nó trộn lẫn lời Hán với lời Việt. Hầu hết những bài đều có một câu chữ Hán là một câu dẫn ngữ nói một tư tưởng nào đó được sẵn đặt ở đầu câu. “ Vũ trụ nội mạc phi phận sự ” nghĩa là mọi việc trong khoảng chừng trời đất đều là phận sự của ta. Cho thấy sự làm chủ của con người trong ngoài hành tinh, con người với ý thức nhập thế, nghĩa vụ và trách nhiệm gánh vác việc đời. Ý thơ này đã được ông biểu lộ nhiều lần trong những bài thơ khác nhau như : “ Vũ trụ chức phận nội ” việc trong ngoài hành tinh là phận sự của ta hay “ Vũ trụ giai ngô phận sự ” mọi việc trong ngoài hành tinh đều thuộc phận sự của ta. Ông luôn xác lập cho mình một lối sống tích cực, sống với đời và góp phần cho đời. Ông đã chịu tác động ảnh hưởng chí làm trai của Nho giáo và thừa kế niềm tin bậc tiền nhân như Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm rồi Phan Bội Châu như “ Sinh vi nam tử yếu hi kì / Há để càn khôn tự chuyển di ” …
Tiếp theo nhà thơ tự nói về mình điều hiếm thấy trong thơ văn trung đại. Bởi con người trong quy trình tiến độ ấy cái tôi cá thể bị lu mờ, ít thấy tác giả Open trực tiếp do người trung đại không coi mình là TT mà chỉ là một bộ phận trong chỉnh thể lớn. Nhưng ở đây tác giả đã tự tin bộc lộ đậm cá tính, con người riêng của mình .
“ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồngCó khi về Phủ doãn Thừa Thiên ” .
Hi Văn là biệt hiệu của Nguyễn Công Trứ. “ Tài bộ ” là tài hoa. Ông tự khẳng định chắc chắn mình là một người “ kĩ năng lỗi lạc xuất chúng ” đã “ vào lồng ” tức ông coi việc làm quan trong triều bị giam hãm trong lồng gò bó, mất tự do. Nhà thơ hẳn phải là con người phóng khoáng, có chí tung hoành, không hám danh hám lợi nên mới tự tin thể hiện bản thân. Ông liệt kê những học vị, những chức quan lớn mà mình đã nắm giữ. Với câu văn dài ngắn khác nhau, nhịp thơ linh động cùng với cách sử dụng điệp từ “ khi ” và mạng lưới hệ thống từ Hán Việt đã bộc lộ một cảm hứng tự hào, tự tin chứng minh và khẳng định cái tôi cá thể của một con người kĩ năng .
Phần còn lại là sự giãi bày cách sống ngất ngưởng khác thường của thi sĩ. Lại một câu thơ chữ Hán Open “ Đô môn giải tổ chi niên ” ghi lại sự kiện chuyển biến trong cuộc sống nhà thơ với ý nghĩa cả câu : năm ở kinh đô cởi trả ấn để về hưu, sống một lối sống như mình mong ước :
“ Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởngBụt cũng nực cười ông ngất ngưởng ” .
Chỉ với bốn câu thơ mà đến hai lần từ “ ngất ngưởng ” Open phải chăng nhà thơ quá yêu quý lối sống ấy. Trong những câu thơ trên có sử dụng thẩm mỹ và nghệ thuật đối ý tương phản. Đạc ngựa mà lại đeo cho bò vàng, tay kiếm cung mà nên dạng từ bi nhắc đến đao kiếm là con người ta nghĩ ngay đến binh đao, chém giết làm thế nào hoàn toàn có thể từ bi, đi vãng cảnh chùa để thoát tục mà “ Gót tiên lờ đờ một đôi dì ” … chính sự trái chiều nóng bức trong nhân cách của nhà thơ tạo nên sự độc lạ của ông .
Nguyễn Công Trứ là người có công lớn với triều đình, với nhân dân từng giúp dân trị thủy, khai hoang và lập nhiều chiến công trong việc dẹp loạn những cuộc nổi dậy chống triều đình. Ý thức được năng lực của mình ông lựa chọn cho mình một phương pháp sống, một cách sống khác người. Trước tiên ông nguyện một lòng phò vua giúp nước, góp sức năng lực trí tuệ của mình “ đem tổng thể sở tồn làm sở dụng ” ( đem toàn bộ chí bình sinh của mình ra góp sức cho đời ) với trí đàn ông của mình :
“ Chí làm trai Nam, Bắc, Đông, TâyCho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể ”
Sau khi đã hoàn thành xong trách nghĩa vụ và trách nhiệm trên vai người trí sĩ yêu nước thương nòi, ông được cho phép mình được hưởng thú tiêu dao, hành lạc với ý niệm “ Cuộc đời hành lạc chơi đâu là lãi đấy ”. Chính thế cho nên ông chẳng bận tâm đến chuyện được mất, khen chê ở trên đời, ông bỏ ngoài tai toàn bộ để toàn tâm tận thưởng nụ cười của riêng mình :
“ Được mất dương dương người thái thượngKhen chê phơi phới ngọn đông phong ”
Hai câu thơ tiếp theo với cách ngắt nhịp 2/2/2 / 2, 2/2/3 linh động, dồn dập liệt kê những nụ cười của tác giả, tạo cho câu thơ đa dạng chủng loại về âm điệu, nhạc điệu :
“ Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùngKhông phật, không tiên, không vướng tục ”
Điệp từ “ khi ” và ba từ “ không ” liên tục lặp lại cho thấy một tâm hồn tự do, phóng khoáng không vướng bận thế tục, không vướng việc đời, một phong thái thư thả, tự tại. Nguyễn Công Trứ đang tiêu dao tận thưởng những ngày tháng của một kẻ sĩ tài hoa, tài tử : “ Ngoài vòng cương tỏa chân cao thấp / Trong thú yên hà mặt tỉnh say ”
Cuối cùng nhà thơ đúc rút lại hàng loạt cuộc sống mình bằng ba câu thơ với sự chứng minh và khẳng định cứng ngắc năng lực và phẩm chất của bản thân :
“ Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chungTrong triều ai ngất ngưởng như ông ”
Nhà thơ đã tự xếp mình ngang hàng với những vị danh tướng lỗi lạc của đời Hán, đời Tống bên Nước Trung Hoa. Trái, Nhạc, Hàn, Phú là Trái Tuân, Hàn Phi, Hàn Kì, Phú Bật. Ông tự xác định, tự ý thức được tài đức của mình. Ông rong chơi cho thỏa chí của mình nhưng vẫn vẹn đạo vua tôi. Thật đúng như nhận xét của Trần Đình Sử về Nguyễn Công Trứ “ Nhập thế tục mà không vướng tục, rong chơi mà vẫn trọn nghĩa vua tôi ”. Kết thúc bài hát tác giả tự xưng bằng một tiếng “ ông ” hào hùng. Cái tôi cá thể được phô diễn cực độ, tự tin khẳng định chắc chắn trong triều chẳng có ai được như ông .
“ Bài ca ngất ngưởng ” với bút pháp nghệ thuật và thẩm mỹ rực rỡ sử dụng những điệp từ, câu cảm thán làm cho ngôn từ nói thể hiện rõ, nó làm cho tính chủ thể của lời văn đồng nhất và Open giọng điệu khẳng khái ngang tàn, ngạo thử thách. Sử dụng tiếng thô, tiếng lóng trong hoạt động và sinh hoạt hàng ngày tạo ra giọng nói sôi động pha tạp vừa thanh vừa tục. Trong một bài thơ tính cả nhan đề có đến năm lần nhà thơ dùng từ “ ngất ngưởng ” bộc lộ đậm cá tính ngông của ông .
Bài thơ đã khắc họa chân dung của cụ Nguyễn Công Trứ một con người tài ba, lỗi lạc vừa làm trọn phận bề tôi, vừa thỏa chí của bản thân mình. Bài thơ đã góp thêm phần làm cho thể thơ hát nói được biểu lộ đúng với cấu trúc, tính năng của mình .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 3

Nguyễn Công Trứ là người có tài, hoạn lộ gặp nhiều thăng trầm. Ông để lại cho hậu thế khoảng chừng 150 tác phẩm trên nhiều thể loại nhưng thành công xuất sắc nhất ở thể loại hát nói. Bài ca ngất ngưởng là một trong những tác phẩm hát nói xuất sắc nhất của ông biểu lộ đậm cá tính tài tử của bản thân .
Bài thơ được sáng tác trong thời hạn ông cáo quan về ở ẩn tại quê nhà. Với thể loại hát nói tự do, phóng khoáng rất tương thích để bộc lộ đậm chất ngầu, con người của Nguyễn Công Trứ. Văn bản bộc lộ rõ lối sống ngất ngưởng của ông khi làm quan cũng như khi cáo quan về ở ẩn .
Theo quan điểm của Nguyễn Công Trứ, ngất ngưởng là sự bộc lộ của tính cách cao ngạo, thoát ra ngoài khuôn khổ xã hội phong kiến chuyên chế. Đây đồng thời cũng là phong sống có bản lĩnh cá thể, khác đời và hơn đời .
Sáu câu thơ đầu bộc lộ lối sống ngất ngưởng khi ông đang làm quan. Trước hết ở ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm của ông trước cuộc sống và lòng tự tôn tự tin về bản thân : Vũ trụ nội mạc phi phận sự. Ông khẳng định chắc chắn mọi việc trong trời đất này đều thuộc nghĩa vụ và trách nhiệm của ông. Lời nói đó cho thấy Nguyễn Công Trứ dám khẳng định chắc chắn ý nghĩa, vai trò của bản thân so với quốc gia. Thể hiện ở ý niệm về việc làm quan rất khác người – vừa là danh lại vừa là nợ :
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Là danh bởi đây chính là thời cơ để ông chứng tỏ bản thân, chứng tỏ năng lực hơn người, khác người của mình, dùng kĩ năng đó để góp sức, ship hàng cho quốc gia. Nhưng lại là nợ bởi làm quan sẽ bị ràng buộc bởi nghĩa vụ và trách nhiệm, ông buộc phải gật đầu đời sống gò bó, mất tự do khi ở chốn quan trường. Vốn là người mang trong mình bản tính tự do, tự tại khi bị ép vào khuôn phép cũng là một điều khó khăn vất vả so với Nguyễn Công Trứ. Tuy nhiên vì ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm và niềm tự tôn tự tin nên Nguyễn Công Trứ đã gạt đi thú vui thích của bản thân, theo đuổi con đường khoa cử, đỗ đạt ra làm quan để triển khai tham vọng giúp nước, giúp đời. Hoài bão to lớn, cao đẹp ấy là tham vọng của biết bao người quân tử trong xã hội lúc bấy giờ .
Trong những năm góp sức cho đời, ông đã làm được nhiều điều và ông tự hào về những điều mình đã làm được, mình đã góp sức :
Khi thủ khoa, khi tham tán, khi Tổng đốc ĐôngGồm thao lược đã nên tay ngất ngưởngLúc bình tây cờ Đại TướngCó khi về phủ doãn Thừa Thiên .
Trong cuộc sống làm quan, Nguyễn Công Trứ đã trải qua nhiều chức quan khác nhau : tham tán, tổng đốc Đông, bình tây đại tướng, đều là những chức vụ quan trọng trong triều đình. Điều đó cho thấy năng lực hơn người của ông. Đồng thời đã cho thấy ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm cũng như thái độ tự tin, tự tôn của Nguyễn Công Trứ trước những thành quả mình đạt được. Những góp sức ấy không riêng gì biểu lộ năng lực hơn đời mà còn bộc lộ tấm lòng ưu dân ái quốc của ông .
Khi đang ở đỉnh điểm ở vinh quang, năm 70 tuổi Nguyễn Công Trứ xin cáo quan về quê mãi cho đến lần thứ mười hai ông mới được gật đầu. Về quê ông tận hưởng đời sống tự do, tự tại, ngao du sơn thủy. Hành động của ông khi cáo quan về quê cũng bộc lộ tư thế ngất ngưởng, khác người : Đô môn giải tổ chi niên / Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng. Hành động đó như một sự thử thách so với mạng lưới hệ thống quan lại đương thời, đồng thời cũng chứng minh và khẳng định thái độ không còn luyến tiếc với hư vinh mà triều đình đem lại. Không chỉ vậy cái ngất ngưởng của ông còn biểu lộ trong nhu yếu, sở trường thích nghi cá thể, điều mà rất ít khi những nhà thơ khác bộ lộ trực tiếp : nơi ở như chốn thần tiên : “ Kìa núi nọ phau phau mây trắng ” ; du ngoạn cảnh chùa chiền : “ Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi / Gót tiên theo lờ đờ một đôi dì / Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng ” hay chiêm ngưỡng và thưởng thức thu vui hát ả đào : “ Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng / Không Phật không tiên, không vướng tục ”. Ngoài ra nó còn biểu lộ trong thái độ sống an nhiên, tự tại, không chăm sóc đến những lời khen chê của dư luận : “ Được mất dương dương người thái thượng / Khen chê phơi phới ngọn đông phong ” .

Ông kiêu hãnh, tự hào với lối sống ngất ngưởng của mình: Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú/ Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung. Nguyễn Công Trứ tự xếp mình ngang hàng với những người tài năng, nhân cách lỗi lạc. Khẳng định sự khác đời và hơn đời của phong cách sống ngất ngưởng: Trong triều ai ngất ngưởng như ông? Câu hỏi tu từ khép lại bài thơ là thái độ tự tin và bằng lòng của Nguyên Công Trứ về phong cách sống có bản lĩnh mà ông suốt đời tâm niệm. Đây là lối sống có trách nhiệm với đời, cần phải tận lực cống hiến và cống hiến có kết quả. Tuy nhiên, bên cạnh đó, cũng cần phải biết hưởng thụ những niềm vui mà cuộc sống dành cho mình. Đó còn là lối sống trung thực, dám là chính mình, vượt ra khỏi khuôn mẫu khắc kỉ phục lễ chật chội, giả dối.

Với thể thơ hát nói tự do, phóng khoáng đã giúp Nguyễn Công Trứ biểu lộ thành công xuất sắc lối sống ngất ngưởng của bản thân. Lối sống đó biểu lộ cá tính tự do, phóng khoáng, bản lĩnh sống lành mạnh, có sự phá cách về ý niệm sống, vượt qua những khe khắt, giáo điều của lễ giáo phong kiến .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 4

Trong văn học, ngoài cái tôi lãng mạn, hào hoa khiến người ta say đắm thì còn một cái tôi ngang tàn, ngạo nghễ cũng không kém phần lôi cuốn. Nếu như cái “ ngông ” của Nguyễn Tuân biểu lộ ở sự phản ứng xấu đi và đầy kiêu ngạo trước cuộc sống, ông bộc lộ phong thái tài hoa của mình qua những trang viết lịch sự, đặt mình lên trên thiên hạ thì Nguyễn Công Trứ cũng bộc lộ sự “ ngất ngưởng ”, phóng khoáng trong cả kĩ năng, trí tuệ lần cốt cách của ông. Điều đó được bộc lộ rõ nét qua tác phẩm Bài ca ngất ngưởng. Có thể nói, bài thơ chính là lời khẳng định chắc chắn của nhà thơ về thái độ sống của mình với cuộc sống .
Bài ca ngất ngưởng được sáng tác năm 1848, Nguyễn Công Trứ từ quan về quê nhà sau hơn 30 năm ông làm quan dưới triều Nguyễn. Trong suốt hơn 30 năm, Nguyễn Công Trứ lúc làm lính thú, lúc cầm quân chinh chiến, khi lại làm đại quan ông đã từng vinh nhục kinh qua, thăng trầm có cả nên hoàn toàn có thể nói bài thơ Bài ca ngất ngưởng vang lên như một lời tự thuật về cuộc sống, qua đó ông Hi Văn tự hào về năng lực, đức độ và sự nghiệp của mình, biểu lộ một đậm cá tính, một phong thái sống tài tử, phóng khoáng ở đời. Bài hát nói này có hai khổ đôi, tổng thể có 19 câu thơ đầy vần điệu, nhạc điệu trầm bổng, réo rắt, lúc khoan thai, lúc hào hùng, đọc lên nghe rất mê hoặc. Hát nói là một thể thơ dân tộc bản địa, có bố cục tổng quan ngặt nghèo, chất thơ, chất nhạc phối hợp rất hài hoà, mê hoặc .
Mở đầu bài thơ là lời khẳng định chắc chắn của tác giả về ý niệm sống của một đấng làm trai :
“ Vũ trụ nội mạc phi phận sự. ”
( Mọi việc trong thiên hà chẳng có việc nào không là phận sự của ta ) .
Nguyễn Công Trứ muốn chứng minh và khẳng định cái ngông của chính mình, rằng mọi việc trên đời này đều là việc của ông. Đây chính là sự xác lập được vị trí của bản thân, là tuyên ngôn của kẻ sĩ có tài. Nếu như những nhà văn thường chỉ bày tỏ cái nhìn của mình so với những góc nhìn khác nhau của cuộc sống và xúc cảm của mình với một trong những góc nhìn đó thì Nguyễn Công Trứ ngược lại trọn vẹn, ông cho rằng đã là đàn ông trong thiên hạ thì không có một việc gì là không xử lý được. Đấng làm trai cũng không khi nào được trốn tránh những việc tương quan đến phận sự của mình trong thiên hạ, trong trời đất. Để chứng tỏ cho ý niệm này thì Nguyễn Công Trứ đã nêu ra cái bản ngã của cuộc sống mình :
“ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồngKhi thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc ĐôngGồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng. Lúc bình Tây, cờ đại tướng, Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên. ”
Là một người có kinh nghiệm tay nghề làm quan trên 30 năm, tác giả kể ra những chức vụ mà mình đã từng đảm nhiệm trong suốt những năm tháng phụng sự cho quốc gia ấy. Đó là : “ Thủ khoa, Tham tán, Tổng đốc Đông … ”. Hẳn phải là một người có tài năng, trí tuệ hơn người, mưu trí, điều sự đều nhanh trí thì Nguyễn Công Trứ mới được giao cho nhiều trách nhiệm như vậy. Vì lẽ đó mà không một việc làm gì mà tác giả chưa từng nếm trải qua, nên ông đã chứng minh và khẳng định với những đấng đàn ông còn lại trên cuộc sống này một lí lẽ cứng ngắc như vậy. Những chứng cứ nhà thơ nêu ra rất xác đáng, là ví dụ không hề chối cãi cho lập luận khởi đầu của ông .
Những tưởng chỉ khi làm quan, có chức có quyền thì Nguyễn Công Trứ mới bày tỏ cái tôi ngạo nghễ, khác thường đến như vậy nhưng không, kể cả trong đời sống thường ngày hay khi cáo quan về quê thì cái tôi ấy vẫn không hề mất đi mà còn tự do hơn :
“ Đô môn giải tổ chi niênĐạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng ”
Hình ảnh “ đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng ” cho thấy thái độ giễu cợt của tác giả so với cuộc sống. Ông chưa từng thấy cái tôi của mình nhỏ bé, thấp hèn mà luôn thấy nó to lớn, sánh ngang với cuộc sống, để hoàn toàn có thể hiển nhiên mà chế giễu. Đến cả Bụt cũng phải cười trước sự ngất ngưởng của nhà thơ :
“ Kìa núi nọ phau phau mây trắngTay kiếm cung mà nên dạng từ biGót tiên theo lờ đờ một đôi dìBụt cũng nực cười ông ngất ngưởng. ”
Từ giã cuộc sống làm quan, trở lại với đời sống thông thường giản dị và đơn giản nhưng lối sống của Nguyễn Công Trứ lại không tầm thường một chút ít nào. Hình ảnh miêu tả thật hóm hỉnh “ Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi ”, cũng dễ hiểu thôi bởi nhà thơ trước kia là một người ở chốn quan trường đầy xô bồ, mưu mẹo, nay sống một đời sống của người dân thông thường bỗng cảm thấy mình thật “ từ bi ”. Ông đi lễ chùa mà cũng phải “ Gót tiên lừ đừ một đôi dì ”. Quả thật, Nguyễn Công Trứ là một con người sống vô cùng phóng túng, sống hết mình mà chơi cũng hết mình. Ông luôn tỏ một thái độ hiên ngang, giễu cợt trước cuộc sống, khiến cho đến cả Bụt cũng phải cười trước sự “ ngất ngưởng ” của riêng ông. Có thể nói, mấy ai đạt được đến cái sự bất cần, từ tốn như Nguyễn Công Trứ. Nhà thơ có được cái phong thái này bởi lẽ :
“ Được mất dương dương người thái thượngKhen chê phơi phới ngọn đông phong ”
Chốn quan trường giờ đây đã chẳng còn có ý nghĩa so với tác giả. Bởi ông không còn phải phục tùng bề trên, nghĩa lệnh cho cấp dưới nữa. Mọi khen, chê, thưởng, phạt của cuộc sống làm quan giờ chỉ là hư vô. Nhà thơ đã thoát khỏi cái vòng danh lợi luẩn quẩn, để được thỏa sức vẫy vùng khắp bốn phương. Cuộc sống ấy thật đáng ngưỡng mộ :
“ Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùngKhông Phật, không Tiên, không vướng tục. ”
Nhà thơ không còn phải vướng bận bất kỳ điều gì trên trần gian, ông hoàn toàn có thể đi dạo, đàn hát, uống rượu một đời sống tự do, tự tại hơn khi nào hết. Trải qua biết bao nhiêu năm góp sức và phụng sự cho triều Nguyễn, tác giả ở đầu cuối cũng được tận thưởng toàn vẹn đời sống của riêng mình một cách “ ngất ngưởng ” nhất. Thái độ, phong thái này vốn có từ khi nhà thơ mở màn làm quan nhưng càng bộc lộ rõ nét hơn khi ông về già, về nghỉ hưu .
Ba câu thơ cuối nhà thơ khẳng định chắc chắn rằng “ không có một ai ngất ngưởng bằng mình ” :
“ Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chungTrong triều ai ngất ngưởng như ông ! ”
Nguyễn Công Trứ chứng minh và khẳng định với mọi người rằng ông là một vị trung thần tận tâm với triều đình bằng lối so sánh với những bậc anh hùng như Nhạc Phi, Hàn Kì, Phú Bật … của đời Hán, Tống bên Trung Quốc. Công lao và những góp phần của ông là vô cùng nhiều và to lớn. Giọng văn đĩnh đạc, hào hùng như là lời khẳng định chắc chắn đầy tự hào của tác giả về bản thân. Cho nên ông đã công bố : “ Trong triều ai ngất ngưởng như ông ! ” Câu thơ ở đầu cuối nói lên nội dung của toàn bài, là sự cắt nghĩa, lí giải về ý niệm làm một đấng đàn ông ở trong trời đất của nhà thơ. Bằng việc khẳng định chắc chắn thái độ sống của mình, ông muốn gửi tới những bậc đàn ông trong thiên hạ rằng phải biết vị trí của mình so với trời đất, “ trị quốc bình thiên hạ ” là phận sự của mỗi người. Lời khẳng định chắc chắn tuy ngắn gọn mà súc tích, bày tỏ sự chắc như đinh trong chí hướng của một người đã từng làm quan .
Toàn bộ bài thơ với nội dung mà nó truyền tải, người đọc chắc như đinh sẽ hiểu được cái “ ngất ngưởng ” trong thơ của Nguyễn Công Trứ. Bằng năng lực, kinh nghiệm tay nghề và những góp phần của mình cho nước nhà, quốc gia, tác giả đã khiến cho mọi người ý thức hơn về nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi con người, đặc biệt quan trọng là người con trai so với cuộc sống. Như vậy, cái tôi “ ngất ngưởng ” của nhà thơ không phải là một thái độ xấu đi mà là sự khẳng định chắc chắn bản thân của mình, là bản lĩnh dám sống ở đời, và một phong thái sống tài hoa, tài tử .
Chỉ qua một bài thơ ngắn mà tác giả đã gửi gắm được hàng loạt lối sống và cái nhìn của mình trước cuộc sống. Thể thơ Nôm độc lạ với nhịp điệu rõ ràng, nhấn mạnh vấn đề được phong thái hơn người của Nguyễn Công Trứ. Đọc bài thơ, ta thấy thêm cảm phục những người đàn ông đã góp sức hết mình cho quốc gia trong thời kì phong kiến, cũng thấy trân trọng thêm thái độ và niềm tin của tác giả so với cuộc sống .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 5

Nói đến những nhà thơ nửa đầu thế kỷ XIX không hề không nhắc đến nhà thơ – ông quan thị lang triều Nguyễn : Nguyễn Công Trứ. Đây là một nhân vật nổi tiếng trong lịch sử vẻ vang, một phần nhân vật hăm hở lập công, rất là tôn vinh chí làm trai và cách sống rất độc lạ, luôn tự do, phóng túng .
Nguyễn Công Trứ được coi là một trong những thi sĩ nổi tiếng nhất đương thời, ông có công lớn trong việc nâng thể hát nói thành thể thi ca có năng lực bộc lộ những tình cảm đa dạng và phong phú và tinh xảo .
Trong số những bài thơ của Nguyễn Công Trứ sáng tác theo thể hát nói, nức danh hơn cả là bài thơ Bài ca ngất ngưởng. Đây là một tác phẩm được sáng tác sau khi tác giả rời bỏ chốn quan trường về quê nhà sống cuộc sống ẩn dật. Đây cũng là lúc chất ngạo nghễ, ngất ngưởng vốn có của cụ Thượng Trứ được thể hiện một cách khá đầy đủ nhất. Dẫu sao, tuy là một nhân vật có bản lĩnh, giàu đậm chất ngầu, nhưng khi còn đang làm quan, Nguyễn Công Trứ cũng không hề sống một cách tự do, ông vẫn phải tuân thủ những luật lệ của triều đình. Và như lịch sử dân tộc đã ghi lại, trong nhiều triều đại phong kiến thì triều đại Nguyễn vẫn được coi là một triều đại có những thiết chế rất là gò bó, phi lí, phi nhân đạo nhất .
Bằng Bài ca ngất ngưởng, Nguyễn Công Trứ đã trình diễn một cách thật sinh động, độc lạ bản sơ yếu lí lịch của mình và bao trùm bài thơ, người đọc hoàn toàn có thể cảm nhận một lối sống khác người, khác đời của tác giả. Lối sống của ông trái chiều với lối sống của tập đoàn lớn, trái chiều với những ý niệm chính thống lúc bấy giờ .
Trước hết, ngay tiêu đề của bài thơ đã khiến người đọc phải chú ý quan tâm, phải tâm lý. Cái độc lạ của Nguyễn Công Trứ phải chăng được biểu lộ ngay trong cách ông đặt tiêu đề của bài thơ : Bài ca ngất ngưởng. Theo cách hiểu thông dụng, ngất ngưởng chỉ thế cao mà không vững, dễ đổ vỡ. Thí dụ : Bình hoa để ngất ngưởng. Ngoài ra, ngất ngưởng còn có nghĩa là chỉ người đi thẳng, không vững, lúc tiến lên phía trước, lúc thì ngả sang phải, lúc ngả sang trái … Đọc kỹ bài thơ, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nhận thấy tiêu đề của bài thơ này góp thêm phần quan trọng trong việc diễn đạt thái độ, tư thế của nhân vật trữ tình – tác giả luôn vươn lên trên thói tục, sống giữa tập đoàn lớn, giữa mọi người mà khác đời, khác người, mặc kệ mọi người .
Nguyễn Công Trứ thường nói đến chí đàn ông theo niềm tin nho giáo. Trong bài Chí làm trai, nhà thơ khẳng định chắc chắn :
Chí làm trai nam, bắc, đông, tâyCho phí sức vẫy vùng trong bốn bể
Ở Bài ca ngất ngưởng, Nguyễn Công Trứ cũng khởi đầu bằng một câu chữ Hán có đặc thù tuyên ngôn biểu lộ cái chí làm trai nói trên : mọi việc trong trời đất chẳng có việc nào không là phận sự của ta :
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Đây chính là điều mà Nguyễn Công Trứ tâm niệm. Chẳng thế mà luôn được ông nhắc đến trong rất nhiều bài thơ trong suốt cuộc sống sáng tác của mình, ngoài hành tinh chức phận nội ( việc thiên hà là phận sự của ta – Gánh trung hiếu ), ngoài hành tinh ngã phận sự ( Những việc trong thiên hà là phận sự của ta – Luận kẻ sĩ ). Theo ý niệm của Nguyễn Công Trứ, đã sinh ra làm đấng tu mi, thì nhất thiết phải có danh gì với núi sông, phải làm những việc lớn lao, phải được ghi vào sử sách. Cái hay của câu thơ khởi đầu chính là triết lí sống đúng đắn và tình cảm chân thành của tác giả. Muốn xã hội văn minh, mỗi con người phải tự chứng minh và khẳng định mình, phải cố gắng nỗ lực cao nhất làm được một việc gì đó có ích cho đời để hoàn toàn có thể tự hào với mọi người. Khát vọng đó, quyết tâm đó là chính đáng, là rất đáng trân trọng ; nhất là một khi nó được bộc lộ một cách trực tiếp với một thái độ chân thành của nhà thơ .
Tiếp đó, Nguyễn Công Trứ tự xưng tên mình, tự khẳng định chắc chắn kĩ năng của mình :
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Lâu nay, câu thơ này tối thiểu đã có hai cách hiểu. Cách hiểu thứ nhất cho rằng : ông Hi Văn, một con người có tài năng đã vào vòng cương tỏa của triều đình ( như con chim yêu tự do, thích bay trên khung trời cao rộng, nay bị nhốt vào lồng ), và do đó, ông không hề sống ngất ngưởng như mình muốn. Cách hiểu thứ hai : ông Hi Văn là người toàn tài, hoàn toàn có thể sánh ngang với trời đất ; lồng ở đây được hiểu là trời đất, là thiên hà, trong ý niệm của người xưa thì đất có hình vuông vắn và trời có hình tròn trụ. Có lẽ cách hiểu thứ hai thuyết phục hơn, đồng điệu hơn so với cách hiểu thứ nhất ; đặc biệt quan trọng nếu đặt trong cảm hứng bao trùm bài thơ, cách hiểu này có văn cứ hơn. Vả chăng, nội dung hai câu đầu thường sẽ chi phối hàng loạt bài thơ, mà cảm hứng chủ yếu trong bài thơ này chính là cảm hứng ngạo nghễ, ngất ngưởng chứ không phải là nỗi niềm oán thán về việc mất tự do. Hi Văn là biệt hiệu của Nguyễn Công Trứ. Nói trực tiếp về mình, gọi hiệu mình ra mà nói là cách diễn đạt rất Nguyễn Công Trứ. Trước cụ Thượng Trứ, bà chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương cũng có lần xưng danh :
Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôiNày của Xuân Hương đã quệt rồi
( Mời trầu )
Và tác giả Truyện Kiều cũng đã từng xưng hiệu trong một câu thơ ai oán của Độc Tiểu Thanh kí :
Bất tri tam bách dư niên hậuThiên hạ hà nhân khấp Tố Như ? ( Không biết ba trăm năm sau nữaThiên hạ ai người khóc Tố Như )
Nhưng quả thật chưa ai xưng danh rồi sau đó lại dám khẳng định chắc chắn luôn mình là người có kĩ năng như Nguyễn Công Trứ. Có điều, câu thơ tác giả nói về mình nhưng tựa như nói về người khác, nói một cách tự nhiên, hồn nhiên .
Khi thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông, Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng, Lúc bình Tây, cờ đại tướng, Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên
Đoạn thơ trên thể hiện sự tự chứng minh và khẳng định niềm tự hào về năng lực văn võ song toàn của mình. Tuy vậy, cái hay của đoạn thơ trên trước hết xuất phát từ thái độ chân thành, hồn nhiên và sự trung thực của tác giả. Tiểu sử Nguyễn Công Trứ quả đã có ghi : Vào năm 1819, ông đã đỗ thủ khoa kì thi Hương ; 7 năm sau, Nguyễn Công Trứ làm tham tán công vụ, đến năm 1831 ông làm Tổng đốc tỉnh Đông ( Hải An ). Lúc 62 tuổi, ông được cử đi đánh thành Trấn Tây … Tuy là một người xuất thân quan văn, nhưng Nguyễn Công Trứ đã từng chỉ huy đánh tiễu phỉ ở biên giới phía Bắc, đánh giặc ở biên giới Tây Nam, rồi đàn áp những cuộc làm mưa làm gió của nông dân .
Sau câu thơ đầu vừa nghiên cứu và phân tích trên đây là rất là quan trọng trong tạo nên cái thiết yếu để tác giả tự thể hiện một lối sống ngất ngưởng ở những câu thơ tiếp theo bằng giọng tự trào nhưng rất có duyên trải qua việc ông tự miêu tả mình và lối sống của mình :
Đô môn giải tổ chi niên. Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng. Kìa núi nọ phau phau mây trắng, Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi. Gót tiên theo lừ đừ một đôi dì, Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng .
Đối với những nhà giàu sang quyền quý và cao sang khi xưa, ngựa là phương tiện đi lại giao thông vận tải đa phần. Đi ngựa là bộc lộ sự sang chảnh và quyền lực tối cao. Nhưng cụ Thượng Trứ lại khác đời : cụ không đi ngựa mà lại đi xe do con bò cái lông vàng kéo, rong chơi khắp chốn. Đã thế, trước cửa xe, cụ để bốn câu thơ trên một tấm mo cau :
Xuống ngựa, lên xe, nọ tưởng phàmLợm mùi giáng chức với thăng quanĐiền viên dạo chiếc xe bò cáiSẵn tấm mo che miệng trần gian
Quả thật, ở con người Nguyễn Công Trứ có sự tương phản nóng bức. Sự tương phản này tạo nên nét mê hoặc của tác giả, một tay ngất ngưởng : bò vàng lại đeo đạc ngựa, vốn tay kiếm cung mà lại từ bi, đi chùa mà lại mang theo cả một đôi dì. Điều ấy khiến cho kẻ hiền lành, thoát bụt cũng cảm thấy nực cười .
Vậy, vì sao Nguyễn Công Trứ sống giữa chốn danh lợi tất bật như thế mà vẫn bình thản, thoát khỏi lẽ thường ở đời, nhất là so với một quan lại triều đình trong chốn hoan lộ vốn bất bằng ? Có lẽ vì một lẽ đơn thuần ngay trong tiềm thức, trong ý thức sâu xa của mình, ông đã không chăm sóc đến cái được, cái mất ở đời. Ta còn nhớ trong ngót ba mươi năm chốn quan trường, có lúc Nguyễn Công Trứ làm đại tướng, có khi chỉ là một anh lính thú ở chốn biên ải. Tuy thế, khi nào ông cũng bình thản như ngọn gió xuân, mặc cho thiên hạ khen hay chê :
Được mất dương dương người tái thượng, Khen chê phơi phới ngọn đông phong .
Và nguyên do cốt lõi của thái độ sống này, của cái ngất ngưởng này chính là sự ý thức khá đầy đủ về cái tôi cá thể, thành viên của mình, cũng như ý thức về năng lực và phẩm hạnh của mình .
Câu kết của bài thơ, Nguyễn Công Trứ nhấn mạnh vấn đề thêm một lần nữa cảm hứng ngất ngưởng bằng câu : “ Trong triều ai ngất ngưởng như ông ? ”. Câu nghi vấn nhưng lại chính là câu khẳng định chắc chắn : trên đời này không ai độc lạ, ngạo nghễ, ngất ngưởng bằng thi sĩ Nguyễn Công Trứ .
Đặt trong chính sách phong kiến, Bài ca ngất ngưởng có ý nghĩa về nhiều phương diện. Nó không ít báo hiệu sự thức tỉnh của ý thức cá thể, thành viên trong thực trạng cái tôi không được thừa nhận. Nó ghi nhận một bước tiến đáng kể trong lịch sử dân tộc dân tộc bản địa theo hướng dân chủ hóa .
Ngày nay, lối sống và cách sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ hoàn toàn có thể cần được tiếp thu một cách xem xét. Tuy nhiên, bài thơ Bài ca ngất ngưởng vẫn còn có ý nghĩa, trước hết trong việc khuyến khích người đọc hãy sống can đảm và mạnh mẽ, hãy sống có ích để cuộc sống mình ngày một có ý nghĩa, không đồng ý một đời sống tẻ nhạt, không có ý nghĩa .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 6

Ngay lúc chưa có danh phận gì, Nguyễn Công Trứ đã từng tự hứa với mình : “ Đã mang tiếng ở trong trời đất – Phải có danh gì với núi sông ” ( Đi thi tự vịnh ). Chưa có rồi sẽ có, chỉ cần quyết tâm và nhất là cần kĩ năng, mà hai cái đó, Nguyễn Công Trứ thấy mình có đủ. Được hậu thuẫn bởi những thành công xuất sắc trong sự nghiệp, cùng với thời hạn, niềm tự tin trong ông ngày càng được củng cố. Ông đã ngất ngưởng và thấy mình có quyền ngất ngưởng – ngất ngưởng trong đời và cả trong thơ, ngất ngưởng từ lúc bạch diện thư sinh, lúc hoạn hải ba đào cho tới tận lúc đã ra ngoài vòng cương tỏa. Đối với ông, ngất ngưởng là một giá trị, một cách khẳng định chắc chắn giá trị. Thật tự nhiên khi ông có hẳn một bài thơ nói về sự ngất ngưởng, đặt ngất ngưởng lên bình diện ý thức, nghĩa là kể về nó, luận về nó một cách trực diện – ta đang nói về bài thơ hát nói vào hàng xuất sắc nhất của Nguyễn Công Trứ : Bài ca ngất ngưởng !
Cho đến nay, trong đời sống, từ ngất ngưởng đã được dùng, được hiểu theo những nghĩa chính : một là thế ngồi, thế sống sót ở vị trí chênh vênh trên cao, lắc lư dễ ngã, dễ đổ ; hai là cách sống, thái độ sống, một kiểu ứng xử có phần độc lạ, thậm chí còn thử thách với những chuẩn mực thường thì vốn được người đời gật đầu .
Ở bài thơ của Nguyễn Công Trứ, từ “ ngất ngưởng ” đã được dùng đa phần với nghĩa thứ hai, tức là nghĩa chỉ định một phạm trù thuộc ý thức. Qua bốn lần Open ở những câu then chốt ( câu cuối của mỗi khổ ) và ở vị trí then chốt của câu ( từ ở đầu cuối – trừ câu thứ 19, do quy mô vần của thể loại không được cho phép ), từ “ ngất ngưởng ” đã đảm nhiệm vai trò chính trong việc làm điển hình nổi bật chủ đề của tác phẩm .
Nhân vật trữ tình trong bài thơ gần như trùng khít với tác giả. Hoàn toàn hoàn toàn có thể xem đây là một bài thơ tự vịnh bởi suốt cả tác phẩm, nhà thơ nói trực tiếp về mình, từ sự nghiệp hoàn toàn có thể gọi là hiển hách đến cách sống chẳng giống ai và thái độ tự tôn, tự tại rất mực. Nhưng cách tự vịnh của Nguyễn Công Trứ cũng độc lạ khác người. Tác giả đã dùng nhiều từ, cụm từ khác nhau để gọi mình : ông, ông Hi Văn tài bộ, ông ngất ngưởng, tay ngất ngưởng ( cũng hoàn toàn có thể kể thêm cụm từ “ phường Hàn, Phú ” ). Mới đọc qua, người đọc dễ tưởng có một ai đó đang nói về Nguyễn Công Trứ, bởi những ông, những tay đã được dùng như những đại từ thuộc ngôi thứ ba. Ở đây nhà thơ đã khách quan hóa bản thân, tách mình ra khỏi mình để xem xét mà không sợ “ cái mình ” ấy bị “ nhỏ ” đi. Phải là một kẻ rất tự tin mới làm nổi điều này. Nhà thơ ý thức rất rõ rằng mình là một giá trị hiển nhiên giữa đời, không hề phủ nhận. Ông ngông nghênh đặt mình ngang hàng với những nhân vật lỗi lạc rất lâu rồi. Kết cấu câu chẳng … cũng ( “ Chẳng Trái, Nhạc cũng phường Hàn, Phú ” ) bộc lộ một thái độ tự nhìn nhận cao rất dứt khoát. Ta tưởng như nghe ông nói : “ Cái tay Nguyễn Công Trứ ấy, cũng được đấy chứ nhỉ ! ” .
Xem thêm : Kiến thức Các công thức Hóa Học lớp 10 Hk1 Hk2 rất đầy đủ
Bài ca ngất ngưởng thuộc loại bài thơ hát nói dôi khổ gồm 19 câu. Đi vào khổ tiên phong, ta đã thấy hiện lên một con người ngang trời dọc đất :
Vũ trụ nội mạc phi phận sự, Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng. Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông, Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng .
Câu thơ chữ Hán mở màn toát lên giọng điệu sang trọng và quý phái, rắn rỏi, chứng minh và khẳng định can đảm và mạnh mẽ lí tưởng đàn ông mà tác giả tự nguyện hướng theo : trong vòng trời đất, không việc gì không phải là việc của mình. Dĩ nhiên, đây là lí tưởng chung của những người được đào luyện trong môi trường tự nhiên Nho học và Nguyễn Công Trứ không có tăng trưởng gì thêm. Nhắc lại nó, chẳng qua nhà thơ muốn tái hiện trạng thái tràn ngập nhiệt huyết của mình buổi quyết định hành động bước vào lồng. Âm vang trong câu thứ hai là một lời hứa hẹn, một thử thách, với mình và với đời, rằng : Hãy chờ đó mà xem ! Về hai chữ vào lồng, có người cho rằng nó thấm vị chua chát, biểu lộ sự ý thức về thực trạng trói buộc, tù túng của chốn quan trường. Nhưng theo mạch thơ, “ lồng ” ở đây trước hết là lồng phận sự. Đã nói đến phận sự là nói đến cái luật của nó mà người ta không được phép quên. Đã chơi thì phải đồng ý luật chơi – đồng ý để vượt qua, và cũng để bộc lộ được cái tài, cái giỏi của mình. Thêm nữa, cứ cho “ lồng ” là sự trói buộc, thì điều nhà thơ muốn nói ở đây hàm chứa niềm tự tôn : dù vào lồng, ta vẫn cứ nên tay ngất ngưởng, vẫn chứng minh và khẳng định được mình như thường, đâu phải hạng xoàng xĩnh vào luồn ra cúi ! Nguyễn Công Trứ quả có “ kiêu ” khi tự nhận mình là người tài ba, tài trí ( tài bộ ) và tinh thông võ nghệ ( gồm thao lược ). Nhưng ông đã “ kiêu ” một cách trọn vẹn có địa thế căn cứ .
Trong nửa đầu khổ thứ hai, ông liên tục điểm qua những mốc đáng nhớ trên hoạn lộ của mình :
Lúc bình Tây cờ đại tướng, Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên …
Thủ khoa, Tham tán, Tổng đốc, đại tướng, Phủ doãn, cái gì ông làm được cũng thuộc loại “ nhất bảng ” ! Điệp từ “ khi ” ( cùng với nó là từ “ lúc ” ) đã tạo được nhịp điệu dồn dập cho những câu thơ, biến cả đoạn thơ thành cuốn phim quay nhanh, điểm lại công nghiệp nhiều mẫu mã của con người đã sống một cuộc sống thật đáng sống. Bên cạnh đó, nó cũng bộc lộ thái độ hào hứng của tác giả khi “ tính sổ ” cuộc sống, thấy mình hoàn toàn có thể “ vỗ tay reo ” khi nợ tang bồng đã được giao dịch thanh toán sòng phẳng. Hoàn toàn hoàn toàn có thể hiểu được tại sao khi rời bỏ kinh thành về quê, ông lại ngông đến thế :
Đô môn giải tổ chi niên, Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng .
Chắc hẳn khi kể lại những việc đã xảy ra trong cái ngày đáng nhớ ấy, Nguyễn Công Trứ vẫn còn lấy làm mê hoặc rất là. Ông quả là người biết chiêm ngưỡng và thưởng thức chính những việc làm trái khoáy nhiều phần khinh bạc của mình. Khinh bạc ở đây là khinh bạc với đời, với những kẻ không đủ gan dứt bỏ chốn quan trường. Dù sao so với ông, tổng thể cũng chỉ là một game show. Ông quý trọng những gì mình đã làm được, nhưng quý trọng không có nghĩa là chỉ biết khư khư ôm lấy chúng. Cái ông có đâu chỉ chừng ấy, dù so với bao người, “ chừng ấy ” cũng đã vô cùng đáng kể rồi. Với từ “ ngất ngưởng ” ở câu cuối khổ hai, ta tưởng tượng thật rõ dáng ngồi ngất nghểu, khật khưỡng của tác giả trên sống lưng con bò cái vàng được “ trang sức đẹp ” bằng đạc ngựa – một dáng ngồi đầy vẻ trêu ngươi, khiêu khích, như muốn giỡn mặt với “ cả và ” thiên hạ, trước hết là với hàng ngũ đông đúc những quan to, quan bé trong triều .
Bỏ lại sau sống lưng một thời vùng vẫy hào hùng, về nơi cố thổ, nhà thơ để tâm lý hút vào màu mây trắng trên đỉnh non cao :
Kìa núi nọ phau phau mây trắng, Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi. Gót tiên theo lừ đừ một đôi dì, Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng .
Những tưởng khổ thơ đưa người đọc tới miền tâm sự riêng tư, ngưng trệ và những cảm nhận hư vô về cuộc sống. Thực ra cũng có một phần, bởi màu mây trắng vốn sống sót trong văn học như một hình tượng của đời sống ẩn dật thanh cao. Người ta nghĩ nhiều về nó khi muốn hoặc khi đã trút sạch làu làu những ham muốn trần tục. Nhưng trường hợp Nguyễn Công Trứ thì có khác. Điều ông muốn kể vẫn là sự bộc lộ của cái tôi ngông ngạo vốn có ở “ môi trường tự nhiên ” mới, không phải trong cái lồng phận sự. Kể ra cũng có lắm chuyện mê hoặc. Nhà thơ đã khôi hài nói về kiểu nhập vai nửa vời, không triệt để một cách cố ý của mình. Chà chà, tay kiếm cung mà giờ đây cũng nên dạng từ bi cơ đấy ! Anh ta đã thực sự trở thành kẻ ăn chay rồi hay sao ? Không phải ! Hãy xem cái cách anh đi vãn cảnh chùa thì biết. Đến nước ấy thì Bụt cũng phải chào thua. Không kể văn học dân gian, có lẽ rằng đây là lần tiên phong trong văn học viết, ta biết tới một ông Bụt tầm trung đến vậy. Nguyễn Công Trứ quả có đủ tài, đủ cái hóm hỉnh để khiến Bụt nếu không đồng lõa với mình thì cũng phải bỏ lỡ cho mình bằng một cái cười xòa .
Đối với Nguyễn Công Trứ, tháo được dây mang ấn trả lại nhà vua ( giải tô ) là một điều kiện kèm theo thiết yếu để những con người khác trong ông được dịp cất tiếng nói. Ông rõ ràng rất biết sống cho mình :
Được mất dương dương người thái thượng, Khen chê phơi phới ngọn đông banmaynuocnong.com ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng, Không Phật, không Tiên, không vướng tục .
Sống, với Nguyễn Công Trứ là biết coi trọng cái hiện thế, hiện tại, biết chiêm ngưỡng và thưởng thức, nếm trải những nụ cười có trong đời như thú ngoạn cảnh vạn vật thiên nhiên, chùa chiền, thú hát cô đầu, thú uống rượu và đặc biệt quan trọng là ái tình. Đã là một tay tài tử, làm thế nào hoàn toàn có thể hờ hững với toàn bộ những cái đó ? Mọi sự được mất hãy nên phóng tâm coi nhẹ, đừng “ bặm môi bặm miệng ” quan trọng hóa yếu tố. “ Khen chê phơi phới ngọn đông phong ” trước hết là một sự phớt lờ, bỏ lỡ những lời đàm tiếu, nhưng sau đó là cảm xúc lâng lâng nhẹ nhõm của một kẻ tự do, biết sống vượt lên những tiêu chuẩn đạo đức lỗi thời, gò bó và khắc khổ. Nguyễn Công Trứ tự nhận mình là “ Không Phật, không Tiên, không vướng tục ”. Khỏi phải nói đến cái tục là cái mà người có học, người đường hoàng không ai muốn, nhưng được như Phật, như Tiên thì tốt chứ, lẽ nào lại không màng ? Thực ra điều này có tương quan tới sự lựa chọn riêng tư, không nhất thiết phải song song với thái độ dị ứng những giá trị khác sống sót trong đời. Nguyễn Công Trứ thấy mình không giống Phật, Tiên thì ông nói thế ( Phật, Tiên gì mà đi chơi chùa lại dẫn cả đoàn con hát lên theo ) và ông cũng lấy làm hài lòng vì điều đó. Phật, Tiên là những mẫu hình của một quốc tế khác, quốc tế siêu nhiên. Họ không biết chiêm ngưỡng và thưởng thức những lạc thú của cuộc sống. Còn ta, ta là người sống giữa cuộc sống, dại gì mà chối bỏ những niềm vui đời đem lại ! Giống Phật, giống Tiên mà chẳng giống mình thì phỏng có nghĩa lí gì ? Tuy nhiên, ta cũng không tục, ta đã dấn mình vào game show với một ý thức văn hoá, với bản lĩnh của người tin vào kĩ năng và phẩm cách của mình, ứng xử với đời bằng một ý thức tự do. Ta khác với những kẻ để mình bị khống chế bởi bản năng vật dục, không biết “ chơi ” với phong độ tài tử, tài hoa và với một thị hiếu thẩm mĩ phức tạp, sành sỏi .
Có khá nhiều từ láy ngoài từ “ ngất ngưởng ” Open trong hai khổ thơ 3, 4 : phau phau, chậm rãi, dương dương, phơi phới. Rõ là đoạn thơ chú trọng vào việc miêu tả cảm xúc, trạng thái niềm tin của tác giả khi đã thoát khỏi vòng cương tỏa, khác với đoạn trước nghiêng về kể khái quát những công tích đạt được. Từ “ kìa ” cũng gắn liền với sự miêu tả, như muốn bày ra trước fan hâm mộ một cảnh tượng thật thích chí. Nói chung, cả đoạn thơ thấm một ý vị vui nhộn rất mê hoặc, cho thấy nhà thơ khá bằng lòng với mình, có tự giễu cợt mình cũng là giễu cợt trên ý thức tự tin rất mực. Điệp từ “ khi ” được dùng kèm với những tiếng trắc, tiếng bằng luân phiên trong câu “ Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng ” ngoài nghĩa liệt kê gắn liền với ý niệm về thời hạn còn thêm sắc thái biểu cảm rõ nét, diễn đạt được cái ngả nghiêng tự do của nhà thơ trong những game show bất tận .
Thái độ sống, phong thái sống của Nguyễn Công Trứ lúc đã ra ngoài vòng cương tỏa có những biểu lộ rất riêng. Nhưng không hề nghĩ rằng ông đã trọn vẹn khác mình trước đó. Thực chất vẫn chỉ có một Nguyễn Công Trứ, rất đồng điệu, chỉ có điều, khi làm một hưu quan, ông có nhiều điều kiện kèm theo hơn để bộc lộ sự phóng túng và tư tưởng hành lạc ( sống vui, vui sống ) của bản thân. Ông trọn vẹn không tự xích míc khi gộp chung con người hành đạo và con người hành lạc vào một, trong lời tổng kết cuộc sống đầy minh bạch và đượm vẻ hài lòng ở khổ cuối :
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú, Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung, Trong triều ai ngất ngưởng như ông !
Sự phóng túng dù được biểu lộ ở mức độ cao vẫn không dẫn nhà thơ tới thái độ hư vô chủ nghĩa. Trước sau ông vãn là một nhà nho có ý thức nhập thế và luôn tâm niệm “ Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung ”. Câu thơ vừa trích không phải đã được viết ra để rào đón, dè chừng, theo như cách hiểu của 1 số ít người. Đối với Nguyễn Công Trứ, hành đạo thì cần hiệu suất cao và hành lạc thì cần “ say sưa ”, toàn bộ đều có ý nghĩa. Hành đạo và hành lạc không hề bị đặt vào trong một đối sánh tương quan loại trừ .
Nhìn chung, Bài ca ngất ngưởng đã khẳng định lí tưởng sống hài hoà giữa cái vì đời và cái vì mình. Bao trùm cả bài thơ là âm điệu chứng minh và khẳng định. Ta không thấy bợn lên ở đây một chút ít ân hận hay hành động tự vấn nào. Nguyễn Công Trứ đã bộc lộ được kĩ năng của bản thân khi triển khai lí tưởng trung quân ái quốc, hành đạo cứu đời. Ông đã giữ được bản tính hào mại, phóng túng cả khi vào lồng phận sự và lao vào trong chốn quan trường. Ông, khác với nhiều người, đã dứt bỏ chức vị với bao nhiêu cám dỗ một cách nhẹ nhàng, không vướng bận. Ông đã nhập vào những game show một cách tự do, với tư cách của một kẻ đam mê, dám hết mình. Ông hoàn toàn có thể nói mà không thấy ngượng, với mình và với đời : “ Trong triều ai ngất ngưởng như ông ” .
Với một con người, khó nhất là cái tự tri. Nguyễn Công Trứ là một kẻ tự tri. Sự thoả mãn của ông được bảo vệ bằng cả một cuộc sống đa dạng và phong phú, bằng sự tự tri. Nó không gây “ chói ”, ngược lại, tạo lấy được lòng kính trọng ở người đời, ở fan hâm mộ .
Nói về sự mê hoặc của ngôn từ thơ ở Bài ca ngất ngưởng, có lẽ rằng không hề bỏ lỡ việc nhà thơ vận dụng lối nói đậm tính khẩu ngữ. Khi tự xưng thì dùng những đại từ như ông, tay. Khi biểu lộ hồn thơ lai láng thì “ Kìa núi nọ phau phau mây trắng ”. Khi buộc phải so sánh thì “ Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú ”, …
Rồi bao nhiêu từ ngữ mang đặc thù nôm na, thông tục đã được “ điều động ” một cách linh động. Đó là vào lồng, tay kiếm cung, một đôi dì, nực cười, phương. Quả đặc thù khẩu ngữ của ngôn từ đã đem lại cho bài thơ một vẻ đẹp sôi động và thân thiện, tương thích trọn vẹn với cốt cách con người tác giả, cũng tương thích với âm hưởng đối thoại mà ông muốn có ( không phải đối thoại trực tiếp mà là đối thoại ngầm với những cách sống, kiểu sống khác – tầm thường và hèn kém ). Nhờ nó, ta đảm nhiệm bài thơ như tiếp đón một lời nói, giọng nói trực tiếp. Độc giả trọn vẹn hoàn toàn có thể tưởng tượng thấy đi kèm với những câu thơ là ánh mắt giễu cợt, là nụ cười hóm hỉnh vui nhộn, là hình dáng lúc lắc nghênh ngang của một kẻ thư thả bước giữa đường đời .
Thể thơ hát nói là “ thể thơ của con người cá thể và tự do ”. Số tiếng không cố định và thắt chặt trong câu thơ và số câu không hạn định ngặt nghèo trong bài thơ ( nhất là với bài thơ hát nói dôi khổ ) đã được cho phép tác giả phô diễn một cách khoái hoạt nguồn cảm hứng dồi dào của mình. Không chỉ thế, sự quy đổi vần bằng, vần trắc luân phiên trong những câu, những khổ ; sự biến hoá phong phú trong nhịp ngắt ; sự được cho phép trộn lẫn ngôn từ nửa Nôm nửa Hán ; sự Open của nhiều từ láy, nhiều điệp từ, đã đưa lại ấn tượng người làm thơ không gặp phải bất kể một sự gò bó nào, muốn kể, muốn tả, muốn trang nghiêm, muốn giỡn đùa đều được. Điều quan trọng là anh có tận dụng được tính phóng khoáng và dân chủ đó của thể loại để miêu tả tâm tình, tâm lý của mình hay không. Có thể nói, với thể thơ hát nói, Nguyễn Công Trứ đã trọn vẹn được là mình. Thể thơ hát nói đã cho văn học Nước Ta một Nguyễn Công Trứ như ta đã biết và ngược lại chính Nguyễn Công Trứ đem lại được cho thể thơ hát nói một vị trí vinh dự trong bảng thể loại văn học của dân tộc bản địa .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 7

Nguyễn Công Trứ không chỉ là một vị quan mà còn là một nhà thơ, nhà văn lớn của văn học Nước Ta nói chung và văn học trung đại nói riêng. Nguyễn Công Trứ sáng tác rất nhiều, đặc biệt quan trọng là thơ văn chữ Nôm và trải qua những sáng tác ấy hiện lên rõ nét phong thái độc lạ của ông. Và hoàn toàn có thể nói, bài thơ “ Bài ca ngất ngưởng ” – tác phẩm được xem như bản tổng kết về cuộc sống của Nguyễn Công Trứ là một trong số những sáng tác tiêu biểu vượt trội nhất của ông .
Đọc bài thơ “ Bài ca ngất ngưởng ” của Nguyễn Công Trứ người đọc sẽ thuận tiện nhận thấy “ ngất ngưởng ” chính là cảm hứng xuyên suốt hàng loạt bài thơ, nó Open bốn lần trong tác phẩm. Vậy từ “ ngất ngưởng ” trong bài thơ nên được hiểu như thế nào ? Như tất cả chúng ta đã biết, “ ngất ngưởng ” là một từ láy dùng để chỉ độ cao – cao hơn người khác, vật khác và luôn ở trong trạng thái nghiêng ngả, chực đổ, nó không trọn vẹn vững nhưng cũng không thể nào đổ được .
Tuy nhiên, trong tác phẩm, “ ngất ngưởng ” không phải được dùng với nghĩa ấy mà nó được sử dụng ở một tầng nghĩa khác, đó chính là lối sống, thái độ sống của tác giả. Và với cách hiểu đó, tất cả chúng ta sẽ thấy bài thơ có nhiều điều mê hoặc, mê hoặc .
Trước hết, trong sáu câu thơ đầu của bài thơ, tác giả đã bộc lộ rõ nét sự ngất ngưởng khi ở chốn làm quan. Đầu tiên, sự ngất ngưởng ở chốn làm quan được biểu lộ ở sự khẳng định chắc chắn vai trò, vị trí của chính mình trong trời đất :
Vũ trụ nội mạc phi phận sựÔng Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Với hai câu thơ nhưng tác giả đã cho thấy thái độ về vị trí của mình. Với ông, mọi việc trong ngoài hành tinh, trời đất đều là việc của mình, đồng thời, ông coi việc nhập thế chính là cách để ông thể hiện tài ba, trí tuệ của mình. Và để rồi, từ sự khẳng định chắc chắn ấy, ông đã phô diễn, đã khoe năng lực, danh vị của mình :
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc ĐôngGồm thao lược đã nên tay ngất ngưởngLúc bình Tây cờ đại tướngCó khi về Phủ doãn Thừa Thiên .
Trong bốn câu thơ, tác giả đã sử dụng hàng loạt từ Hán Việt – Thủ khoa, Tham tán, Tổng đốc Đông, … cùng bút pháp liệt kê và điệp ngữ, từ đó cho người đọc thấy rõ năng lực và danh vị của mình. Có thể thấy, Nguyễn Công Trứ là người văn võ song toàn, đồng thời giữ nhiều chức vị quan trọng trong cuộc sống làm quan của mình. Như vậy, trong sáu câu thơ đầu nào thơ, tác giả đã nói về kĩ năng, khoa danh vị của mình với một thái độ đầy sang chảnh, nhấn mạnh vấn đề và đầy tự hào .
Không chỉ ngất ngưởng ở chốn làm quan, Nguyễn Công Trứ còn ngất ngưởng cả trong lối sống sau khi đã cáo quan về hưu, điều đó được biểu lộ chân thực và rõ nét trong mười ba câu còn lại của bài thơ. Trước hết, lối sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ khi cáo quan về hưu được biểu lộ ở lối sống khác người, khác đời, trái khoáy .
Đô môn giải tổ chi niênĐạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng
Hai câu thơ đã gợi lên trước mắt tất cả chúng ta dáng ngồi ngất nghểu của tác giả trên sống lưng con bò vàng được trang sức đẹp bằng đạc ngựa – một hình dáng khác người, như muốn khiêu khích, trêu ngươi. Và để rồi, khi thả hồn mình vào mây trắng, núi cao, hình dáng ngất ngưởng của tác giả vẫn không biến hóa :
Kìa núi nọ phau phau mây trắngTay kiếm cung mà nên dạng từ biGót tiên theo chậm trễ một đôi gìBụt cũng nực cười ông ngất ngưởng
Có lẽ trong văn học, chưa khi nào tất cả chúng ta thấy một người nào đi vãn cảnh chùa giống như Nguyễn Công Trứ. Đi vãn cảnh chùa – nơi chốn thanh cao, thanh nhã vậy mà lại mang theo một cô gái hầu. Cái hình dáng, cái lối sống ấy của ông khiến Bụt cũng phải chào thua, cũng phải bật cười .
Đồng thời, trong lối sống của mình, Nguyễn Công Trứ không quan tâm nhiều đến chuyện được, mất, khen chê bởi với ông, chuyện được, mất chẳng biết cái nào hơn cái nào .
Được mất dương dương người thái thượngKhen chê phơi phới ngọn đông phong .
Thêm vào đó, ở Nguyễn Công Trứ ta còn thấy hiện lên lối sống tự do, thỏa chí, muốn gì làm này, không vướng tục .
Khi tửu, khi ca, khi cắc, khi tùngKhông Phật, không Tiên, không vướng tục
Như vậy, hoàn toàn có thể thấy, thái độ, phong thái sống của Nguyễn Công Trứ khi về hưu có những biểu lộ rất riêng. Tuy nhiên, ở ông ta vẫn thấy nhiều điểm đồng nhất với đời sống trước đó, ông vẫn luôn là một bề tôi trung thành với chủ. Và để rồi, ông đã có một lời tự tổng kết về cuộc sống đầy minh bạch và đượm vẻ hài lòng ở trong những câu thơ khép lại bài thơ .
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chungTrong triều ai ngất ngưởng như ông !
Tóm lại, bài thơ “ Bài ca ngất ngưởng ” của Nguyễn Công Trứ với âm điệu khẳng định chắc chắn, lối nói đậm tính khẩu ngữ đã thêm một lần nữa cho tất cả chúng ta thấy vẻ đẹp nhân cách con người tác giả – một con người năng lực, lí tưởng sống hòa giải giữa cái vì đời và vì mình .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 8

Nguyễn Công Trứ tự là Tồn Chất, hiệu là Hi Văn, sinh năm 1778, người làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh TP Hà Tĩnh. Cha ông là Nguyễn Công Tấn, đậu hương cống, từng làm tri phủ Tiên Hưng ( Tỉnh Thái Bình ), sau đó do hưởng ứng trào lưu phò Lê chống lại Tây Sơn, nên được triều Lê phong tước Đức Nghi Hầu .
Nguyễn Công Trứ là một người kĩ năng hiếm có về nhiều mặt, đã sớm xác lập con đường tiến thân bằng khoa bảng sự nghiệp. Thời trẻ, Nguyễn Công Trứ học tập cần mẫn, nhưng thi tuyển lận đận, mãi đến năm 42 tuổi mới đỗ giải nguyên. Cuộc đời làm quan của ông lên xuống không bình thường, vậy mà khi nào ông cũng ôm ấp chí lớn và giữ đạo tôi trung Nguyễn Công Trứ nhiệt huyết thi hành chức trách, phận sự, kể cả việc nhiều lần đánh dẹp nông dân khởi nghĩa, nhưng không hề mất yếu tố tân tiến của nhà nho chân chính .
Khi làm quan, ông nổi tiếng thanh liêm. Trong việc khai khẩn đất hoang, đắp đê lấn biển. Nguyễn Công Trứ đã Đem lại quyền lợi cho nhân dân ở nhiều nơi, đáng kể là vùng Kim Sơn ( Tỉnh Ninh Bình ) và Tiền Hải ( Tỉnh Thái Bình ). Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta, mặc dầu đã 80 tuổi Nguyễn Công Trứ vẫn dâng sớ xin cầm quân đánh giặc. Cũng năm đó, ông qua đời .
Nguyễn Công Trứ là hiện tượng kỳ lạ đặc biệt quan trọng về một kẻ sĩ và lại có đời sống phóng túng và cá tính tự do, độc lạ. Thơ ca còn lại của Nguyễn Công Trứ gồm khoảng chừng 50 bài thơ, trên 60 bài ca trù, một bài phúng, đều viết bằng chữ Nôm. Ngoài ra còn có một số ít bài thơ chữ Hán, một số ít câu đối Nôm .
Bài ca ngất ngưởng là tác phẩm được viết vào sau năm 1848, lúc Nguyễn Công Trứ cáo quan về hưu. Đây là lời nói của Hi Văn sau quãng đời hoạn lộ gồ ghề. Thời kì suy tàn của chính sách phong kiến Nước Ta được lưu lại bằng sự Open của con người khát vọng tự do ( như Chim trong lồng của Nguyễn Hữu Cầu ), người anh hùng “ phản nghịch ” ( như Từ Hải trong Truyện Kiều ), người phụ nữ “ làm mưa làm gió ” ( trong thơ Hồ Xuân Hương ) …
Cũng là sự phản ứng với thực trạng, nhưng ở Nguyễn Công Trứ, sự biểu lộ đa phần trên phương diện ý niệm và lối sống bằng hình thức phóng to hình ảnh con người cá thể đến mức khôi hài. Dưới con mắt của người đời và sự tôn xưng của Hi Văn thì đó là sự ngất ngưởng. Bài thơ được viết theo thể ca trù hay còn gọi là hát nói, một lối thơ tự do về nhịp điệu, câu chữ. Ở đây, để tài tương thích với nội dung xúc cảm của bài thơ .
Kết cấu bài thơ gần như cấu trúc một bài thơ hát nói, chia làm nhiều đoạn gọi là khổ ). Mỗi đoạn được kết bằng câu có từ “ ngất ngưởng ”, soi sáng những góc nhìn khác nhau của hình tượng nhân vật trữ tình, trên cơ sở cảm hứng chủ yếu mang tính nhân văn và ý nghĩa chống phong kiến .
Con người ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ trước hết là con người kĩ năng, danh vọng. Câu thơ chữ Hán khởi đầu cô đúc ý niệm lập thân của Nguyễn Công Trứ : “ Vũ trụ nội mạc phi phận sự ”. Đây là ý niệm mà ông đã nói nhiều bài thơ, cho rằng con người sinh ra do “ ý của trời đất ” ( “ Thiên địa sinh ngô nguyên hữu ý ” – Trời đất sinh ra ta là có ý ), nên phải có nghĩa vụ và trách nhiệm, phải gánh vác việc đời ( Vũ trụ giai ngô phận sự ” – Những việc trong ngoài hành tinh đều thuộc trong phận sự của ta ) .
Trong Nguyễn Công Trứ, ý niệm ấy gắn liền với sáng tạo độc đáo “ tu, tề, trị, bình ”, với chí làm trai và chủ nghĩa anh hùng mà ông đeo đuổi với tổng thể lòng tin cậy, sáng sủa trong suốt cuộc sống. Sau ý niệm ấy là sự hiện hữu một con người kĩ năng xuất chúng và danh vọng vẻ vang :
“ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng … … có khi về Phủ doãn Thừa Thiên ”
Tính tự thuật qua những nhân vật từ nhân xưng về tên hiệu, quan chức, kĩ năng đã khắc họa con người cá thể tự ý thức về mình, mức độ lộ ra ngoài bộ dạng : “ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”. Câu thơ còn có ý vị trào phúng : một con người tầm cỡ thế mà lại chịu đặt mình vào chiếc lồng hạn hẹp. Nhưng chút cười đùa này thực ra là để chứng minh và khẳng định lòng tự tin của Nguyễn Công Trứ .
Ông không phải không biết chốn quan trường đầy rẫy những dây nhợ nào buộc trói được. Trong hình thức biểu lộ có sự phối hợp mạng lưới hệ thống từ Hán – Việt và từ Nôm : những từ Hán Việt về quan chức, danh vị biểu lộ một kĩ năng thành đạt gắn liền với xã hội phong kiến .
Còn từ Nôm là những từ thông dụng được sử dụng linh động trong những câu thơ dài ngắn xen nhau, nhịp điệu uyển chuyển, đến giàn trải bộc lộ con người cá thể tự do, đồng thời ghi rõ những gốc sự ngất ngưởng ở con người đó là gì : “ Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng ”. Như vậy con người ngất ngưởng ở đây là con người cũng là cơ sở để cá thể vượt lên khỏi mọi ràng buộc .
Cái ngất ngưởng trong thơ Nguyễn Công Trứ là sự ngất ngưởng trước cuộc sống được mất. Cuộc đời Nguyễn Công Trứ được ghi nhận bằng những chiến tích, những lần thăng quan tiến chức .
“ Lúc bình Tây, cờ đại tướngCó khi về Phủ doãn Thừa Thiên ” .
Nhưng cũng có những bước thụt lùi, cay đắng. Theo sử sách ghi thì Nguyễn Công Trứ làm đại tướng, khi bị cách tuột làm lính thú, thăng quan hẳn là do năng lực hơn người của ông. Nhưng còn những lần bị giáng chức ? Và còn đó những lời thẩm bình của dư luận. Nguyễn Công Trứ thấy rõ đằng sau sự bất công mà ông phải chịu là mặt trái của xã hội phong kiến. Khi cần ông tố cáo nóng bức :
“ Thế thái nhân tình gớm chết thayLạt nồng trông chiếc túi vơi đầy .
( Vịnh nhân tình thế thái )
Tuy vậy, cách bộc lộ thái độ mà Nguyễn Công Trứ đặc biệt quan trọng lựa chọn là đem trái chiều con người mình với thói tục bằng một tư thái ngông nghênh và tiếng cười đắc ý. Sách vở chép rằng lúc về hưu Nguyễn Công Trứ thường cưỡi bò vàng có đeo nhạc ngựa, còn đem một mo cau buộc chỗ đuôi bò, nói là để che miệng trần gian. Và ông cho việc làm đó là sự ngất ngưởng : “ Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng ” .
Bên trong tiếng cười và điệu bộ ấy là triết lí tự nhiên về sự được mất : “ Được mất dương dương người tái thượng ”. Nguyễn Công Trứ đã trải qua điển tích “ Tái ông thất mã ” để trình diện thực chất xã hội và đưa ra cách nhìn nhận của mình. Xã hội đầy dịch chuyển thời Nguyễn Công Trứ thiếu gì cảnh “ lên voi xuống chó ” và đó là mảnh đất sản sinh ý niệm về sự rủi may .
Có điều là ở con người bản lĩnh cứng cỏi và niềm tin ở bản thân như Nguyễn Công Trứ thì ý niệm ấy không hề biến thành tư tưởng thiếu tín nhiệm làm con người nhụt chí hay bị xô đẩy đến chủ nghĩa “ vô vi ” của Lão Trang. Trái lại, nó đem đến lí lẽ để ông không phải bận tâm với chuyện đời “ nóng lạnh ” và thêm vẻ “ dương dương ” .
Tuy nhiên, đương đầu với sự “ được mất ” cũng có nghĩa đương đầu với sự giàu nghèo, vinh nhục vốn là những giá trị vật chất niềm tin truyền thống cuội nguồn. Hiểu như vậy tất cả chúng ta sẽ thấy con người “ dương dương ”, “ ngất ngưởng ” thực sự là con người có năng lực, phẩm chất vượt lên trên những thế lực lâu nay ngự trị trong đời sống con người .
Ngất ngưởng còn bộc lộ trong phong thái, lối sống. Ở Nguyễn Công Trứ có con người lí tưởng của chí làm trai thời phong kiến. Nhưng cũng có con người cá thể sống hết mình ; có con người hành vi hăm hở, sáng sủa và con người đi dạo bám đuổi theo sở trường thích nghi : “ Tay kiếm cung … một đôi dì ” Nguyễn Công Trứ đã đem hết kĩ năng và cảm hứng để vẽ bức tranh về đời sống riêng của mình : những từ láy đặc tả sắc tố, đường nét { “ phau phau ”, “ lừ đừ ”, “ phơi phới ” ), những điệp từ tích hợp với nhịp thơ phóng khoáng ( “ Khi ca, khi tửu … không Phật, không Tiên … ” )
Khả năng biểu cảm dồi dào của tiếng Việt đã biểu lộ rực rỡ cái phóng túng, đam mê của con người Nguyễn Công Trứ. Tuy nhiên đây không đơn thuần là một nhu yếu hưởng lạc được thi vị hóa. Nguyễn Công Trứ đã nâng được những gì được miêu tả thành một phong thái, thành lối sống, và dụng ý thẩm mỹ và nghệ thuật của nhà thơ là đã biến nó thành hình ảnh trái ngược với những tính giáo điều phong kiến .
Hệ tư tưởng Nho giáo yên cầu ở mỗi con người nghĩa vụ và trách nhiệm so với hội đồng, nhưng lại phủ nhận “ cái tôi ”, áp đặt lên con người một đời sống khắc nghiệt, phi nhân tính. Còn đạo Phật, đạo Giáo thì hướng con người đến con đường thoát tục và lý giải việc phân phối những nhu yếu đời sống con người là nguyên do của sự đau khổ. Từ đời sống mà mình làm chủ Nguyễn Công Trứ tìm đến “ non tiên ”, “ cảnh phật ” vì thấy ở đó một quốc tế vạn vật thiên nhiên tươi đẹp gắn với những tư tưởng phong kiến siêu hình vươn lên một đời sống đích thực của con người .
Phần kết của bài thơ Nguyễn Công Trứ khái quát về con người mình với đặc thù : một năng lực, tham vọng lớn, sống trong xã hội phong kiến không hề không thấy con đường, lí tưởng của xã hội để thi thố năng lực, tạo ra sự sự nghiệp ; một nhân cách và ý thức cá thể can đảm và mạnh mẽ, tự tin có đủ điều kiện kèm theo chủ quan và tiền đề xã hội để trái chiều với thực trạng và giải phóng đậm chất ngầu. Tổng hòa những mặt đó ở một con người, tạo nên phong thái sống ngất ngưởng .
Từ “ tay ngất ngưởng ”, “ Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng ” đến “ trong triều ai ngất ngưởng như ông ” bài thơ đã nâng lên sự khẳng định chắc chắn, đúng hơn là tự chứng minh và khẳng định một con người tiêu biểu vượt trội cho một kiểu người có đặc thù phi chính thống mang đậm sắc “ cái tôi ” tân tiến ngang nhiên sống sót trong lòng xã hội phong kiến .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 9

Nguyễn Công Trứ, cái tên thật sự quen thuộc và thân thiện mà từ xưa đến nay vẫn được bao dân cư Nước Ta nhắc đến như một sự biết ơn trân trọng về công lao khám phá ra hai vùng đất phong phú : Tiền Hải ( Tỉnh Thái Bình ) và Kim Sơn ( Tỉnh Ninh Bình ). Song không vì vậy mà ta hoàn toàn có thể quên đi một Nguyễn Công Trứ, nghệ sĩ tài hoa, một nhân cách đã khẳng định chắc chắn được cái bản ngã của chính mình, để từ đó định hình nên một tính cách, một bản lĩnh trong đời sống và phát minh sáng tạo thẩm mỹ và nghệ thuật. “ Bài ca ngất ngưởng ” của Nguyễn Công Trứ sẽ cho ta thấy rõ cái bản lĩnh riêng không hề trộn lẫn ấy của ông .
Theo “ Từ điển Tiếng Việt ”, ngất ngưởng được hiểu là ở thế không vững lắc lư, nghiêng ngả như chực ngã. Tuy nhiên hai chữ ngất ngưởng trong bài thơ này của Nguyễn Công Trứ cần được hiểu theo một cách khác, ở đây ngất ngưởng cần hiểu gắn với một cách sống, một thái độ sống .
Có như vậy ta mới hoàn toàn có thể hiểu được về con người Nguyễn Công Trứ – một con người có lối sống khác người, mặc kệ mọi thế lực ở đời, một lối sống được khẳng định chắc chắn bằng chính kĩ năng tuyệt vời. Toàn bộ bài thơ không chỉ là sự cắt nghĩa lí giải về cái sự ngất ngưởng của chính mình, mà nó còn được xem như thể một lời tự thuật về cuộc sống, là niềm tự hào về con người có công dài, tiền tài, đồng thời cho ta thấy một phong thái lối sống tài tử phóng khoáng của Nguyễn Công Trứ .
Mở đầu bài thơ là lời chứng minh và khẳng định về ý niệm sống của một đấng làm trai : Vũ trụ nội mạc phi phận sự. ( Mọi việc trong thiên hà chẳng có việc nào không là phận sự của ta ). Câu thơ vang lên cứng ngắc, khẳng định chắc chắn một cách can đảm và mạnh mẽ và tự hào về ý niệm làm trai của Nguyễn Công Trứ. Đây là một ý niệm cho thấy Nguyễn Công Trứ luôn luôn ý thức được về bản thân mình, đồng thời luôn xác lập được vị trí của mình trong cuộc sống .
Điều này có được từ một kẻ sĩ có tài. Tuyên ngôn này của Nguyễn Công Trứ đã được khẳng định chắc chắn như một chân lí và trở đi trở lại như một mệnh đề quen thuộc trong thơ ông. Vũ trụ giai ngô phận sự ( Những việc trong thiên hà đều thuộc phận sự của ta – Nợ tang bồng ). Hay trong bài Gánh trung hiếu, Nguyễn Công trứ cũng đã chứng minh và khẳng định : Vũ trụ chức phận nộ ( Việc trong thiên hà là chức phận của ta )
Nói như vậy để ta khẳng định chắc chắn rằng Nguyễn Công Trứ luôn luôn xác lập cho mình một ý niệm sống tích cực, đồng thời càng cho thấy rõ sự tự ý thức về bản thân của chính tác giả. Chính vì luôn luôn có ý thức về vị trí của chính mình trong trời đất mà Nguyễn Công Trứ không ngại ngùng chứng minh và khẳng định về chí làm trai, tác giả lần lượt chứng tỏ cho người đọc thấy được kĩ năng và bản ngã của chính mình :
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồngKhi thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc ĐôngGồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng .
Nguyễn Công Trứ đã tự xưng danh, đồng thời khẳng định chắc chắn tài bộ ( kĩ năng lớn, nhiều mặt ) của bản thân với những thực danh : Thủ khoa, tham tán, Tổng đốc Đông. Câu thơ được ngắt nhịp ngắn đều, chậm rãi cùng với việc sử dụng điệp từ khi tạo nên một lối nói khẳng định chắc chắn đầy sự tự hào. Tuy nhiên hiện lên trong bài thơ không chỉ là một Nguyễn Công Trứ thiên tài, mà còn là một Nguyễn Công Trứ có tài kinh bang tế thế :
Lúc bình Tây, cờ đại tướng, Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên .
Như vậy đến đây tất cả chúng ta có rất đầy đủ cơ sở để khẳng định chắc chắn một con người có kĩ năng thực sự và luôn luôn ý thức được về năng lực của chính bản thân mình. Đây cũng chính là sự chứng minh và khẳng định bản ngã của Nguyễn Công Trứ, là một phần trong phẩm chất mà ông tự hào gọi là tay ngất ngưởng. Để từ đó ta hoàn toàn có thể hiểu ngất ngưởng theo một nghĩa tích cực, trong đó có sự khẳng định chắc chắn bản ngã của chính mình. Một Nguyễn Công Trứ có tài, có thực danh như vậy, ấy mà khi quay trở lại đời thường lại là một tay ngạo nghễ giễu đời :
Đô môn giải tổ chi niênĐạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng .
Cho nên ông không ngại ngùng bày tỏ một cách sống thật khác người, khác đời :
Kìa núi nọ phau phau mây trắngTay kiếm cung mà nên dạng từ biGót tiên theo chậm rãi một đôi dìBụt cũng nực cười ông ngất ngưởng .
Là một nhà nho, từng là một danh tướng, từng xông pha trận mạc ấy vậy mà lại sống đời sống bình dị nên dạng từ bi. Tuy nhiên cái lối sống ấy của Nguyễn Công Trứ lại chẳng thông thường một chút ít nào : đi vãng cảnh chùa mà : “ gót tiên theo chậm trễ một đôi dì ” phải chăng ông đang mặc kệ đời sống, đang giễu cợt sự đời, có lẽ rằng hiểu biết như vậy còn phiến diện. Bởi sinh thời Nguyễn Công Trứ là một người biết chơi theo ý niệm sống hết mình và chơi cũng hết mình .
Trong trần hoàn mấy mặt làng chơi … Biết mùi chơi chưa dễ mấy người hay ông từng công bố Nếu không chơi thiệt ấy ai bù … Vậy cũng hoàn toàn có thể hiểu đây là một lối sống phóng túng, không chịu gò bó. Câu thơ được Nguyễn Công Trứ miêu tả bằng nụ cười hóm hỉnh, nhiều tự hào của tác giả, phải chăng là cười cho sự khen chê của thiên hạ, có lẽ rằng là cả hai điều đó, bởi một điều thật đơn thuần .
Được mất dương dương người thái thượngKhen chê phơi phới ngọn đông phong
Với Nguyễn Công Trứ một khi đã thoát khỏi vòng danh lợi thì những chuyện được mất, khen chê ở đời xin bỏ ngoài tai, như ngọn gió đông thổi qua mà thôi. Điều này chỉ có được khi người ta có bản lĩnh tự tin về năng lực của mình. Đó cũng chính là cái ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ trong đó tiềm ẩn hạt nhân của phong thái sống phóng túng, hiếm thấy của ông. Chính thế cho nên mà ông có được đời sống thanh cao vui tươi :
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùngKhông Phật, không Tiên, không vướng tục .
Câu thơ được ngắt nhịp hai, tích hợp với lối diễn đạt trùng điệp tạo cho câu thơ chậm rãi, qua đó lột tả được phong thái thư thả yêu đời, thanh cao của nhà nho Nguyễn Công Trứ. Thái độ sống như vậy của ông có được từ con người luôn tự tin vào bản thân mình, luôn ý thức được bản thân. Sự phô bày bản ngã được thể hiện rõ nét một cách cực độ ở khổ thơ cuối :
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chungTrong triều ai ngất ngưởng như ông !
Nguyễn Công Trứ đã tự khẳng định chắc chắn mình là con người trung thần, làm tròn đạo vua tôi, điều này góp thêm phần khẳng định chắc chắn thêm ý niệm về chí làm trai của tác giả ở đầu bài thơ. Bằng lối so sánh với những bậc anh hùng như Nhạc Phi, Hàn Kì, Phú Bật … của đời Hán, Tống bên Trung Quốc .
Tác giả đã chứng minh và khẳng định năng lực và công lao của mình một cách đĩnh đạc hào hùng. Cũng hoàn toàn có thể xem đó là những lời nói đầy tự hào về bản thân của chính tác giả. Để từ đó Nguyễn Công Trứ ngạo nghễ công bố : Trong triều ai ngất ngưởng như ông !
Như vậy đến đây hẳn tất cả chúng ta đã hiểu cái ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ. Đó chẳng phải là cái gì khác mà chính là thái độ, cách sống của một nhà nho tài tử. Nguyễn Công Trứ có được điều đó xuất phát từ năng lực, thực danh, từ sự làm tròn bổn phận. Vậy cái ngất ngưởng của ông không phải xấu đi mà sự khẳng định chắc chắn bản thân của mình, là bản lĩnh dám sống ở đời, và một phong thái sống tài hoa tài tử .
Cùng với những bài thơ khác như Đi thi tự vịnh, Chí làm trai, Nợ tang bồng, Gánh trung hiếu … Bài thơ Bài ca ngất ngưởng đã một lần nữa vẽ rõ nét chân dung của nhà thơ. Đây chính là phong thái sống, phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật của con người và của thơ Nguyễn Công Trứ – phong thái ngất ngưởng .

Phân tích Bài ca ngất ngưởng – Mẫu 10

Nguyễn Công Trứ là một người mưu trí, tài hoa, có đậm cá tính nhưng cuộc sống làm quan nhiều thăng trầm. Ông đã để lại cho lớp thế hệ sau nhiều sáng tác độc lạ bằng chữ nôm và hoàn toàn có thể nói hát nói là thể loại ông ghi dấu nhiều thành công xuất sắc nhất. Trong thể loại hát nói, “ Bài ca ngất ngưởng ” hoàn toàn có thể xem là một trong số những sáng tác tiêu biểu vượt trội nhất của ông. Tác phẩm đã biểu lộ rõ bản lĩnh cá thể của nhà thơ đồng thời gợi lên trong mỗi người những bài học kinh nghiệm có giá trị thâm thúy .
Có thể thấy, “ ngất ngưởng ” chính là cảm hứng chủ yếu bao trùm và xuyên suốt bài thơ. Với bốn lần Open trong tác phẩm, từ láy “ ngất ngưởng ” mang nhiều ý nghĩa độc lạ. Xét về nghĩa đen, hoàn toàn có thể thấy đó là một từ láy dùng để diễn đạt độ cao ở trạng thái không vững, chực đổ nhưng không đổ. Song, ở bài thơ, “ ngất ngưởng ” còn mang một ý nghĩa khác, đó chính là lối sống, là thái độ sống của Nguyễn Công Trứ. Để rồi, hàng loạt tác phẩm “ Bài ca ngất ngưởng ” sẽ đi sâu làm rõ phong thái ngất ngưởng ấy của nhà thơ .
Đoạn thơ khởi đầu tác phẩm “ Bài ca ngất ngưởng ” đã cho thấy sự ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ khi ở chốn triều quan .
Vũ trụ nội mạc phi phận sự, Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Ngay trong câu thơ mở màn, việc sử dụng những câu thơ chữ Hán đã gợi ra sự sang chảnh, rắn rỏi, qua đó khẳng định chắc chắn được lí tưởng cao đẹp của nhà thơ : Thân làm trai đứng giữa trời đất, không có việc gì nằm ngoài vòng nghĩa vụ và trách nhiệm của bản thân .
Có thể thấy đây chính là lí tưởng chung của những người đi theo con đường Nho học và Nguyễn Công Trứ cũng không phải là ngoại lệ. Nhắc đến lí tưởng đó chính là cách để nhà thơ tái hiện lại nhiệt huyết của mình khi quyết định hành động bước “ vào lồng ”. Và để rồi, từ lí tưởng, từ sự chứng minh và khẳng định vai trò của mình, Nguyễn Công Trứ đã không ngại ngần khoe năng lực, khoe danh vị của mình .
Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông, Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởngLúc bình Tây cờ đại tướngCó khi về Phủ doãn Thừa Thiên …
Có thể thấy, Nguyễn Công Trứ là người văn võ song toàn, điều đó biểu lộ rõ nét qua việc sử dụng những cụm từ “ Thủ khoa ”, “ thao lược ”. Thêm vào đó, bằng việc sử dụng hàng loạt từ ngữ Hán Việt cùng giải pháp liệt kê, Nguyễn Công Trứ đã khôn khéo điểm lại hàng loạt những chức quan, danh vị mà mình đã từng đảm nhiệm : Tham tán, Tổng đốc, Đại tướng, Phủ doãn, … Điệp từ “ khi ” đã tạo nên nhịp điệu dồn dập cho những câu thơ, làm cho cả đoạn thơ như một thước phim quay lại những mốc son trong sự nghiệp của tác giả. Đặc biệt, tác giả đã nói về năng lực, danh vị của mình bằng tổng thể những gì sang trọng và quý phái và tự hào nhất. Tuy nhiên, sự khoe kĩ năng, danh vị ấy của Nguyễn Công Trứ không phải là tự cao, tự đại, khoe khoang hợm hĩnh mà nó dựa trên năng lực và sự nghiệp của chính bản thân ông. Xét đến cùng, sự khoe tài, khoe danh vị ấy chỉ là cái vỏ bên ngoài để giấu sâu bên trong là một cái tôi ý thức rõ về năng lực, danh vị của bản thân mình .
Không chỉ “ ngất ngưởng ” khi làm quan, Nguyễn Công Trứ còn bộc lộ rõ phong thái ngất ngưởng của mình khi về hưu, sống ở chốn hành lạc .
Đô môn giải tổ chi niên, Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng .
Hai câu thơ có vẻ như đã vẽ lên trước mắt người đọc dàng ngồi ngất nghểu, khật khưởng của Nguyễn Công Trứ trên sống lưng con bò vàng được “ trang sức đẹp ” bằng đạc ngựa – một dáng ngồi đầy vẻ trêu ngươi nhưng với tác giả ông lấy làm mê hoặc với việc làm trái khoáy nhiều phần khinh bạc của mình. Và để rồi, sự “ ngất ngưởng ” của ông được làm rõ hơn ở cảnh ông đi vãn cảnh chùa .
Kìa núi nọ phau phau mây trắng, Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi. Gót tiên theo lừ đừ một đôi dì, Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng .
Có lẽ trước Nguyễn Công Trứ, người ta chưa khi nào thấy ai đi vãn cảnh chùa mà có phong thái giống như ông – vãn cảnh chùa còn mang theo một cô gái đẹp đến nước bụt cũng phải chào thua. Không kể đến văn học dân gian, có lẽ rằng đây chính là lần tiên phong trong văn học viết Open hình ảnh một ông bụt tầm trung đến như vậy. Và một lần nữa hoàn toàn có thể thấy, những câu thơ trên đây đã biểu lộ lối sống khác đời, khác người và có phần trái khoáy của Nguyễn Công Trứ .
Không dừng lại ở đó, Nguyễn Công Trứ còn là người có ý niệm sống rõ ràng, không chăm sóc đến chuyện được – mất, khen – chê .
Được mất dương dương người thái thượng, Khen chê phơi phới ngọn đông phong .
Với tác giả, chuyện được mất, khen chê trong đời sống không phải là mối chăm sóc số 1 và do đó ông không chăm sóc nhiều đến chuyện đó. Với ông, giữa được và mất, khen và chê không biết cái nào hơn cái nào nên mọi sự được mất ông đều phóng tâm mình coi nhẹ, không “ bặm môi bặm miệng ” quan trọng hóa yếu tố. Và có lẽ rằng, xuất phát từ ý niệm này nên ông đã lựa chọn cho mình một lối sống tự do, được thỏa chí làm những việc mình muốn .
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng, Không Phật, không Tiên, không vướng tục .
Có thể thấy, Nguyễn Công Trứ đã lựa chọn cho mình với lối sống thỏa chí với mong ước của bản thân, coi trọng hiện tại, hiện thế và biết chiêm ngưỡng và thưởng thức những nụ cười có trong cuộc sống như thú hát cô đầu, thú uống rượu và đặc biệt quan trọng là ái tình. Và có lẽ rằng cho nên vì thế, ông tự nhận mình là “ không Phật, không Tiên, không vướng tục ”. Hình như, thái độ sống, phong thái sống của Nguyễn Công Trứ đã vượt ra ngoài vòng cương tỏa nhưng không hề nghĩ rằng ông đã trọn vẹn khác với mình trước đó. Bởi lẽ, trong Nguyễn Công Trứ vẫn luôn đồng điệu .

Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung,Trong triều ai ngất ngưởng được như ông!

Sự phóng túng, “ ngất ngưởng ” của Nguyễn Công Trứ mặt dù được biểu lộ ở mức độ cao nhưng trước sau ông vẫn là một nhà nho có ý thức nhập thế và luôn luôn ý niệm “ Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung ”, vẫn luôn là một bề tôi trung thành với chủ .
Như vậy, hoàn toàn có thể thấy, “ Bài ca ngất ngưởng ” đã cho thấy bản lĩnh của Nguyễn Công Trứ nhưng đồng thời cũng gợi lên trong mỗi người những bài học kinh nghiệm có giá trị, ý nghĩa thâm thúy. Trước hết, mỗi người cần ý thức được vai trò, vị trí của bản thân trong đời sống, đồng thời cần có sự ý thức rõ ràng về năng lực của chính mình. Thêm vào đó, phải có một ý niệm sống, lí tưởng sống đúng đắn, phải biết vượt ra khỏi đời sống tù túng, tẻ nhạt để sống một đời sống giàu ý nghĩa. Đặc biệt, không được sống nhỏ nhen, ích kỉ, chỉ biết chăm sóc đến chuyện được, mất, khen, chê của mình mà quên đi những người xung quanh .
Tóm lại, với những rực rỡ của thể loại hát nói cùng lối nói đậm tính khẩu ngữ, “ Bài ca ngất ngưởng ” đã giúp người đọc tưởng tượng về Nguyễn Công Trứ với một phong thái sống, một lối sống đầy đậm cá tính và bản lĩnh. Đồng thời, qua đó đã để lại trong mỗi người nhiều suy ngẫm, nhiều bài học kinh nghiệm quý giá .

Source: https://camnangbep.com
Category: Học tập

Camnangbep.com cũng giúp giải đáp những vấn đề sau đây: