Lập Dàn Dàn Ý Và Phân Tích Bài Nhàn Của Nguyễn Bỉnh Khiêm (5 mẫu)

Phân tích bài Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm là một tài vô cùng thú vị. Qua bài phân tích chúng ta có thể khám phá được quan niệm sống Nhàn cũng như những nét nghệ thuật đặc sắc được tác giả sử dụng trong bài. Vì thế cùng đi phân tích bài Nhàn ngay thôi nào.

Camnangbep.com cũng giúp giải đáp những vấn đề sau đây:

1. Tìm hiểu chung và lập dàn ý phân tích bài Nhàn

1.1. Tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm

Nguyễn Bỉnh Khiêm sinh năm 1481 mất năm 1585, tên húy là Nguyễn Văn Đạt, tự là Hạnh Phủ. Quê của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở Huyện Vĩnh Bảo tỉnh TP. Hải Phòng lúc bấy giờ .
Vào thế kỷ XVI, ông đỗ Trạng Nguyên và làm quan dưới triều Mạc. Làm quan được 8 năm, ông dâng sớ lên vua xin chém đầu 18 tên lộng thần. Nhưng không được vua đồng ý, ông cáo quan về quê, dựng lên am Bạch Vân, lập quán Trung Tân và mở trường dạy học. Lúc này ông lấy hiệu là Bạch Vân cư sĩ .

Nguyễn Bỉnh Khiêm là tài tử vô cùng nổi tiếng, có học vấn uyên thâm, có nhiều học trò danh tiếng, được người đời suy tôn là Tuyết Giang Phu Tử. Mặc dù đã cáo quan về quê nhưng ông vẫn tham vấn cho triều đình nhà Mạc nên được phong tước Trình Quốc Công, do đó ông còn có tên là Trạng Trình.

Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Với sự nghiệp thơ ca, Nguyễn Bỉnh Khiêm còn là một tác giả lớn của nền văn học Nước Ta ở thế kỷ XVI. Những tác phẩm nổi tiếng của ông hoàn toàn có thể kể đến : Tập thơ Bạch Vân am thi tập viết bằng tiếng Hán gồm 700 bài. Bạch Vân quốc ngữ thi bằng tiếng Nôm gồm 170 bài. Thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm vừa phê phán những điều xấu xa trong xã hội cũ lại vừa ca tụng thủ sống thảnh thơi mang tính triết lý .

1.2. Tác phẩm Nhàn

Là một bài thơ trích trong tuyển tập Bạch Vân quốc ngữ thi, Thơ Đường Luật thuộc thể thơ thất ngôn bát cú .
Bố cục bài thơ Nhàn gồm 2 phần :

• Phần 1: 4 câu thơ đầu: Cuộc sống “nhàn”
• Phần 2: 4 câu thơ cuối: Triết lý của việc sống nhàn và thể hiện nhân cách của tác giả.

1.3. Dàn ý phân tích Nhàn của tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm

Đề bài: Phân tích bài Nhàn để thấy được lối sống và suy nghĩ thanh nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

Dàn ý Phân tích bài Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

1.3.1. Mở bài

Giới thiệu về tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm và tập thơ Bạch Vân quốc ngữ thi tập cùng bài thơ Nhàn. Sau đó dẫn dắt vào bài nghiên cứu và phân tích .

1.3.2. Thân bài

I. Phân tích hai câu đề: Hoàn cảnh sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

• Các hình ảnh: Mai, cuốc, cần câu: Đây đều là những dụng cụ lao động cần thiết và quen thuộc của người nông dân.
• Sử dụng phép liệt kê kết hợp với số từ “một”: Gợi nên hình ảnh người nông dân đang điểm lại những công cụ làm việc của mình và mọi thứ đã sẵn sàng.
• Nhịp thơ 2-2-3 thong thả và đều đặn

Cho thấy đời sống ở quê nhà, Nguyễn Bỉnh Khiêm gắn bó với việc làm nặng nhọc, lam lũ của một lão canh điền. Nhưng tác giả lại cho thấy mình rất yêu và tự hào về nụ cười điền viên ấy .

• Trạng thái “thơ thẩn”: Tâm trạng vui vẻ mãn nguyện, cùng trạng thái ung dung, tự tại của nhà thơ.
• Cụm từ phủ định “dầu ai vui thú nào”: Phủ nhận thể hiện sự không quan tâm đến những thú vui mà người đời thường hay theo đuổi.

Hai câu thơ khái quát cho người đọc thấy được thực trạng sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở quê nhà mặc dầu khó khăn vất vả, lam lũ, mệt nhọc nhưng tâm hồn khi nào cũng thư thái, thanh thản. Tâm thế thư thả, tự tại và triết lí sống nhàn của ẩn sĩ chính là “ nhàn tâm ” .

II. Hai câu thực: Quan niệm sống của nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm

Nghệ thuật đối nghịch : ta với người, dại và khôn : Nhấn mạnh ý niệm sống độc lạ mang tính triết lý, thâm trầm của nhà thơ .
Sử dụng thẩm mỹ và nghệ thuật ẩn dụ :

• “Nơi vắng vẻ”: Tượng trưng cho những chốn yên tĩnh, thưa người, nơi đó có nhịp sống yên bình, êm ả. Ngụ ý chỉ chốn quê nhà của tác giả.
• “Chốn lao xao”: Tượng trưng cho những nơi ồn ào, đông đúc huyên náo, tấp nập, cuộc sống luôn xô bồ và bon chen dẫn đến sự giành giật, đố kị. Ở đây tác giả chỉ chốn quan trường.

Cuộc sống thanh nhàn nơi vùng quê dân dã trong phân tích bài Nhàn
Cách nói ngược : Ta dại – người khôn :

• Ban đầu có vẻ sẽ hợp lý vì chỉ khi ở chốn quan trường mới đem lại cho con người tiền tài và danh vọng, còn con người ở nơi thôn dã cuộc sống sẽ vất vả, cực khổ.
• Tuy nhiên, thực chất dai mới là khôn bởi ở nơi thôn quê con người mới được sống an nhiên, thanh thản. Khôn lại thực chất là dại bởi chốn quan trường con người luôn phải gồng mình bon chen và không được sống là chính mình.

=> Thể hiện ý niệm sống “ lánh đục về trong ” và sự tự tin hài long vào sự lựa chọn của bản thân cũng như hóm hỉnh mỉa mai ý niệm sống tất bật của đa số người thiên hạ .

III. Hai câu luận: Nói về cuộc sống của tác giả ở chốn quê nhà.

• Sự xuất hiện của cả bốn mùa trong năm: Xuân, hạ, thu, đông. Thể hiện tác giả có cuộc sống gắn bó, hài hòa với tự nhiên của tác giả.
• Việc ăn uống: Thu ăn măng trúc, đông ăn giá. Đây đều là những món ăn thôn quê dân giã, giản dị và có nguồn gốc tự nhiên, có thể tự cung tự cấp.
• Chuyện sinh hoạt: Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao. Nói lên thói quen sinh hoạt hòa mình với tự nhiên, thoải mái, có sự kết nối, quấn quýt giữa con người với thiên nhiên.
• Cách ngắt nhịp 4/3 rất nhịp nhàng cùng kết hợp với cách điệp cấu trúc câu. Gợi nên thư thái nhip nhàng, thong thả của chính tác giả.

Hai câu thơ chính là bức tranh bốn mùa có cả cảnh đẹp xen lẫn với cảnh hoạt động và sinh hoạt dân dã của con người. Sự hài lòng của tác giả về đời sống đạm bạc, giản dị và đơn giản, hòa hợp với vạn vật thiên nhiên mà vẫn sáng ngời nét thanh cao, tự do tự do của Nguyễn Bỉnh Khiêm .

IV. Hai câu kết: Triết lí sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Sử dụng điển tích giấc mộng đêm hòe : Tác giả biểu lộ quan điểm coi phong phú tựa như một giấc chiêm bao. Thể hiện sự tự thức tỉnh, tự cảnh tỉnh chính mình và đời đồng thời khuyên mọi người nên xem nhẹ những vẻ vang phù phiếm .
Động từ “ nhìn xem ” : Tô đậm được thế đứng cao hơn người và đầy tự tin của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Triết lí sống Nhàn đó là biết từ bỏ những thứ vinh quang phù phiếm vì đó chỉ là một giấc mộng mị, khi con người ta nhắm mắt xuôi tay thì mọi thứ đều trở nên không có ý nghĩa, chỉ có tâm hồn, nhân cách tất cả chúng ta mới sống sót mãi mãi .
Con người sống “Nhàn” hòa hợp với tự nhiên trong phân tích bài Nhàn
Thể hiện vẻ đẹp nhân cách của tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm : Coi khinh danh lợi, cốt cách thanh cao và tâm hồn trong sáng .

1.3.3. Kết bài

Khái quát lại yếu tố và nêu cảm nhận của bản thân sau khi nghiên cứu và phân tích bài Nhàn .

Dàn ý cảm nhận về bài thơ Nhàn

I. Mở bài

– Giới thiệu tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm là người đa tài, sống trong xã hội đầy bất công ông suy nghĩ, trăn trở về cuộc sống con người, quyết cầm bút lên để chiến đấu với gian tà.

– “Nhàn” là bài thơ Nôm nổi tiếng của Nguyễn Bỉnh Khiêm thể hiện rõ quan niệm sống của tác giả.

II. Thân bài

– Hai câu đề:

“Một mai/một cuốc/một cần câu
Thơ thẩn dầu ai/ vui thú nào”

+ Nhịp điệu những câu thơ đầu tạo cảm giác thư thái, ung dung

+ Bằng cách sử dụng những vật dụng quen thuộc của người dân lao động cho thấy cảnh nghèo khó nhưng an nhàn, thanh bình biết bao.

+ Tâm trạng của nhà thơ là tâm trạng của một kẻ sĩ “an bần lạc đạo” vượt lên trên nỗi lo lắng bon chen của đời thường để tìm đến thú vui của ẩn sĩ.

– Câu thực:

+ Cách sử dụng phép đối: dại >< khôn, nơi vắng vẻ >< chốn lao xao cho thấy được sự khác nhau giữa lối sống của tác giả và người đời thường. Ông cho rằng nơi vắng vẻ là nơi thôn quê yên bình ở đó không còn bon chen chốn quan trường, đây mới thực là cuộc sống.

+ Cách xưng hô “ta”, “người”

>>>> Hai về tương phản làm nổi bật ý nghĩa, nhân mạnh phương châm, quan niệm sống của tác giả khác với thông thường. Đồng muốn ngầm ý phê phán thói đời, thói người, và thể hiện cái cao ngạo của kẻ sĩ.

– Hai câu luận:

“Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao”

+ Cuộc sống giản dị không cần những thứ giàu sang hào nhoáng chỉ là sản vật từ nhiên nhiên “măng trúc” “giá” -> Thấy được cuộc sống an nhàn, đạm bạc thanh cao, lối sống hòa nhập với thiên nhiên của tác giả.

+ Cái thú sống an nhàn ẩn dật, những con người có nhân cách cao đẹp khi sống trong thời loạn lạc ấy để giữ được phẩm giá cốt cách của mình chỉ có cách cáo quan về ẩn dật, an lòng với cảnh nghèo khó, sống chan hòa với thiên nhiên với vũ trụ.

– Hai câu kết:

Rượu đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao

• Xem nhẹ lẽ đời sống sa hoa phú quý, ông ngậm ngùi coi đó như một giấc chiêm bao.
• Lối sống thanh cao vượt lên trên lẽ đời thường

III. Kết luận

– Quan niệm sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm sống vui thú với lao động, hòa hợp với thiên nhiên, giữ cốt cách thanh cao, xa lánh vòng danh lợi.

Xem thêm: 9 bài văn mẫu cảm nhận bài thơ Nhàn

Dàn ý phân tích Nhàn

I. Mở bài

– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm và tập thơ Bạch Vân quốc ngữ thi tập: Nguyễn Bỉnh Khiêm là nhà thơ lớn nhất Việt Nam thế kỉ XVI với những sáng tác ghi dấu mốc lớn trên con đường phát triển lịch sử văn học. Bạch vân quốc ngữ thi tập là tập thơ Nôm nổi tiếng của ông.

– Giới thiệu bài thơ Nhàn (xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác, nội dung): là bài thơ Nôm số 73 trong tập Bạch vân quốc ngữ thi tập, làm khi tác giả cáo quan về ở ẩn, nói về cuộc sống thanh nhàn nơi thôn dã và triết lí sống của tác giả.

II. Thân bài

1. Hai câu đề: Hoàn cảnh sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

– Mai, quốc, cần câu: Là những dụng cụ lao động cần thiết, quen thuộc của người nông dân.

– Phép liệt kê kết hợp với số từ “một”: Gợi hình ảnh người nông dân đang điểm lại công cụ làm việc của mình và mọi thứ đã sẵn sàng.

– Nhịp thơ 2-2-3 thong thả đều đặn

→ Cuộc sống ở quê nhà của Nguyễn Bỉnh Khiêm gắn bó với công việc nặng nhọc, vất vả, lam lũ của một lão canh điền. Nhưng tác giả rất yêu và tự hào về thú vui điền viên ấy

– Trạng thái “thơ thẩn”: chăm chú vào công việc, tỉ mẩn

→ Tâm trạng hài lòng, vui vẻ cùng trạng thái ung dung, tự tại của nhà thơ.

– Cụm từ phủ định “dầu ai vui thú nào”: Phủ nhận những thú vui mà người đời thường hay theo đuổi.

⇒ Hai câu thơ khái quát hoàn cảnh sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở quê nhà vất vả, lam lũ, mệt nhọc nhưng tâm hồn lúc nào cũng thư thái, thanh thản.

⇒ Tâm thế ung dung, tự tại, triết lí sống nhàn của ẩn sĩ “nhàn tâm”.

2. Hai câu thực: Quan niệm sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm

– Nghệ thuật đối: ta – người, dại – khôn: Nhấn mạnh quan niệm sống mang tính triết lí, thâm trầm của nhà thơ.

– Nghệ thuật ẩn dụ:

• “Nơi vắng vẻ”: Tượng trưng cho chốn yên tĩnh, thưa người,nhịp sống yên bình, êm ả. Ở đây ngụ ý chỉ chốn quê nhà
• “Chốn lao xao”: Tượng trưng cho chốn ồn ào, đông đúc huyên náo, tấp nập, cuộc sống xô bồ, bon chen, giành giật, đố kị. Ở đây chỉ chốn quan trường.

– Cách nói ngược: Ta dại – người khôn:

• Ban đầu có vẻ hợp lí vì ở chốn quan trường mới đem lại cho con người tiền tài danh vọng, còn ở thôn dã cuộc sống vất vả, cực khổ.
• Tuy nhiên, “dại” thực chất là khôn bởi ở nơi quê mùa con người mới được sống an nhiên, thanh thản. Khôn thực chất là dại bởi chốn quan trường con người không được sống là chính mình

⇒ Thể hiện quan niệm sống “lánh đục về trong” của Nguyễn Bỉnh Khiêm

⇒ Thái độ tự tin vào sự lựa chọn của bản thân và hóm hỉnh mỉa mai quan niệm sống bon chen của thiên hạ.

3. Hai câu luận: Cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở chốn quê nhà.

– Sự xuất hiện của bốn mùa: Xuân, hạ, thu, đông.

– Cuộc sống gắn bó, hài hòa với tự nhiên của Nguyễn Bỉnh Khiêm

– Việc ăn uống: Thu ăn măng trúc, đông ăn giá.

– Là những món ăn thôn quê dân giã, giản dị thanh đạm và có nguồn gốc tự nhiên, tự cung tự cấp

– Chuyện sinh hoạt: Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao

– Thói quen sinh hoạt tự nhiên, thoải mái, có sự giao hòa, quấn quýt giữa con người với thiên nhiên.

– Cách ngắt nhịp 4/3 nhịp nhàng, kết hợp với cách điệp cấu trúc câu.

→ Gợi sự tuần hoàn, nhịp nhàng thư thái, thong thả.

⇒ Hai câu thơ miêu tả bức tranh bốn mùa có cả cảnh đẹp, cả cảnh sinh hoạt của con người

⇒ Sự hài lòng về cuộc sống đạm bạc, giản dị, hòa hợp với tự thiên mà vẫn thanh cao, tự do thoải mái của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

4. Hai câu kết: Triết lí sống nhàn

– Sử dụng điển tích giấc mộng đêm hòe: Coi phú quý tựa như một giấc chiêm bao

→ Thể hiện sự tự thức tỉnh, tự cảnh tỉnh mình và đời, khuyên mọi người nên xem nhẹ vinh hoa phù phiếm.

– Động từ “nhìn xem”: Tô đậm thế đứng cao hơn người đầy tự tin của Nguyễn Bỉnh Khiêm

⇒ Triết lí sống Nhàn: Biết từ bỏ những thứ vinh hoa phù phiếm vì đó chỉ là một giấc mộng, khi con người nhắm mắt xuôi tay mọi thứ trở nên vô nghĩa, chỉ có tâm hồn, nhân cách mới tồn tại mãi mãi.

⇒ Thể hiện vẻ đẹp nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm: Coi khinh danh lợi, cốt cách thanh cao, tâm hồn trong sáng.

5. Nghệ thuật

– Ngôn ngữ trong sáng, dễ hiểu, dễ cảm

– Cách kể, tả tự nhiên, gần gũi

– Các biện pháp tu từ: Liệt kê, đối lập, điển tích điển cố.

– Nhịp thơ chậm, nhẹ nhàng, hóm hỉnh

III. Kết bài

– Khái quát nội dung và nghệ thuật của bài thơ Nhàn

– Thể hiện những cảm nhận của mình về bài thơ: Là bài thơ hay, giàu ý nghĩa..

Xem thêm: Phân tích bài thơ Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Dàn ý phân tích triết lí nhân sinh trong bài thơ Nhàn

1. Mở bài

– Giới thiệu đôi nét về tác giả, tác phẩm.

– Sơ lược về triết lí nhân sinh trong bài thơ ” Nhàn”.

2. Thân bài

– Hoàn cảnh sáng tác, thể loại.

– Nguyễn Bỉnh Khiêm chọn lánh đục, tìm trong về sống gần gũi làng quê bình dị để giữ lại cốt cách thanh cao.

– Triết lí nhân sinh ở đời: Cái đẹp trong tâm hồn mới là điều quý giá, công danh, phú quý như một giấc mơ.

– Nguyễn Bỉnh Khiêm chọn sống thong thả, ung dung, với những sinh hoạt rất đời thường và thú vui tao nhã.

– Ngôn ngữ thơ mộc mạc, tự nhiên, giản dị, cách ngắt nhịp đặc biệt diễn tả lối sống nhàn tản, thư thái.

– Nguyễn Bỉnh Khiêm mượn điển tích trong truyện đời Đường, so sánh “phú quý” giống như “chiêm bao” để bộc lộ thái độ xem thường phú quý.

3. Kết bài

– Khẳng định triết lí nhân sinh của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

– Suy nghĩ của bản thân về hai câu thơ cuối.

Xem thêm: Phân tích triết lí nhân sinh trong bài thơ Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Dàn ý quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

I. Mở bài

– Giới thuyết về quan niệm sống “nhàn” trong văn học trung đại: Nhàn là triết lí sống, là phạm trù tư tưởng khá phổ biến của con người trung đại, mỗi người lại có cách thể hiện riêng.

– Giới thiệu về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm và quan niệm sống Nhàn của ông: Sống thuận theo lẽ tự nhiên, hòa hợp với thiên nhiên, cuộc sống bình dị, lánh đục về trong, xem nhẹ vinh hoa phú quý, sống trong sạch.

II. Thân bài

1. Nhan đề.

– “Nhàn” có nghĩa là nhàn hạ, rỗi rãi, thảnh thơi. Đây là trạng thái khi con người có ít hoặc không có việc gì phải làm, phải suy nghĩ.

– “Nhàn: được biểu hiện ở hai phương diện: Nhàn thân – sự rảnh rỗi chân tay, thể xác và nhàn tâm – sự thư thái, thảnh thơi trong tâm hồn.

→ Chữ “nhàn” trong bài thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm là nhàn tâm, chứ không phải nhàn thân. Khác với Nguyễn Trãi (trong bài Cảnh ngày hè) nhàn thân chứ không nhàn tâm.

2. Nhàn là sự thảnh thơi, ung dung trong lòng với thú điền viên

– Những hình ảnh bình dị, thân thuộc: mai, quốc, cần câu: Chỉ nhữung công việc lao động cụ thể của người nông dân quê đào đất, vụ xới, câu cá

– Số từ “một” được lặp lại kết hợp với phép liệt kê: Thể hiện công việc lao động bận rộn, vất vả thường xuyên

→ Câu thơ đầu cho ta biết cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm ở quê nhà với những công việc nặng nhọc, vất vả lấm láp

– “Thơ thẩn”: Dáng vẻ ung dung, tự tại

– Cụn từ “dầu ai vui thú nào”: Phủ nhận những thú vui đời thường mà người đời ganh nhau theo đuổi.

→ Tâm thế của tác giả: Vui vẻ, xem những công việc nặng nhọc ấy là thú vui điền viên.

⇒ Quan niệm sống nhàn: Dù thân bận rộn, cực nhọc nhưng tâm hồn luôn ung dung, tự tại, thư thái.

3. Nhàn là quan niệm sống

– Phép đối: Ta – người, dại – khôn, nơi vắng vẻ – chốn lao xao: Nhấn mạnh quan niệm và triết lí sống của tác giả.

– Phép ẩn dụ:

• Nơi vắng vẻ: Chốn làng quê yên bình, tĩnh tại, chốn bình yên của tâm hồn
• Chốn lao xao: Chốn quan trường bon chen, ngổn ngang tranh giành, đấu đá.

– Cách nói ngược: Ta dại – người khôn: Cái dại của một nhân cách thanh cao và cái khôn của những con người vụ lợi

→ Cách nói hóm hỉnh pha chút mỉa mai, vừa để răn mình vừa để dạy đời.

⇒ Quan niệm sống nhàn: Xa lánh chốn quan trường với những bon chen danh lợi, trở về với cuộc sống thôn dã giản dị, bình yên.

4. Nhàn là sống thuận theo lẽ tự nhiên

– Xuất hiện bức tranh 4 mùa: Xuân – hạ – thu – đông: Gợi về thiên nhiên làng quê Bắc bộ.

– Thức ăn: Thu ăn măng trúc, đông ăn giá: Thức ăn đơn sơ, giản dị, có sẵn trong tự nhiên, mùa nào thức đấy

– Sinh hoạt: Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao: Sinh hoạt theo sự thay đổi của thiên nhiên, sống hòa vào cùng thiên nhiên, thanh cao, giản dị.

– Cách ngắt nhịp 4/3 rất nhịp nhàng, cùng giọng điệu vui tươi thoải mái: Gợi nhịp sống thong dong, ung dung.

⇒ Quan niệm sống nhàn: Sống thuận theo tự nhiên, hưởng thụ những gì có sẵn trong thiên nhiên, không mưu cầu, bon chen.

5. Triết lí sống nhàn.

– Sử dụng điển tích điển cố Thuần Vu Phần: Nhận ra phú quý chỉ là giấc mộng chiêm bao không có thật.

– Động từ “nhìn xem”: Tâm thế ngẩng cao đầu, đứng cao hơn người đầy tự tin của Nguyễn Bỉnh Khiêm

⇒ Quan niệm sống nhàn: Coi vinh hoa phú quý chỉ là giấc mộng phù du, cái tồn tại duy nhất nhân cách, tâm hồn của con người.

Đưa ra bài học cho con người: Đừng đua chen theo vòng danh lợi mà hãy tìm đến cuộc sống thành thơi, thanh thản.

III. Kết bài

– Khái quát triết lí sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

– Liên hệ, mở rộng: Ngoài Nguyễn Bỉnh Khiêm, triết lí sống Nhàn còn thể hiện sâu sắc trong các tác phẩm của Nguyễn Trãi, Nguyễn Công Trứ,..

2. Bài văn mẫu phân tích Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Đề bài: Phân tích bài Nhàn để thấy được lối sống và suy nghĩ thanh nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

Bài mẫu phân tích bài Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 – 1585) ông đã sống gần trọn đời mình trong một thế kỷ đầy biến động của chế độ phong kiến Việt Nam, đó là thời Lê – Mạc xưng hùng cùng Trịnh – Nguyễn phân tranh. Trong những cuộc đối đầu làm chấn động và rạn nứt những quan hệ nền tảng của chế độ phong kiến, Nguyễn Bỉnh Khiêm vừa dâng sớ vạch trần những thế lực đen tối làm cuộc sống nhân dân khổ cực, bị thương vừa bảo vệ cho những giá trị đạo lí tốt đẹp của cuộc sống qua những bài thơ giàu chất triết lí về nhân tình thế thái, bằng một thái độ thâm trầm của bậc đại nho.

Nhàn là một bài thơ Nôm vô cùng nổi tiếng của Nguyễn Bỉnh Khiêm, ông đã nêu lên quan niệm sống của một bậc ẩn sĩ, vượt ra những cái tầm thường xấu xa của cuộc sống bon chen, đua đòi vì danh lợi. Chúng ta cùng đi tìm những triết lý tốt đẹp ấy qua việc phân tích bài Nhàn của ông.

Tác giả đã nhiều lần đứng trên lập trường đạo đức nho giáo để nói lên ý niệm sống của mình. Những suy ngẫm, đúc rút ấy kết nối với ý niệm đạo lí của nhân dân, bộc lộ một nhân sinh quan lành mạnh giữa thế cuộc loạn lạc đảo điên. Nhàn là cách xử thế quen thuộc của nhà nho trước thực tại đen tối, lánh đời thoát tục, tìm đến vui trong vạn vật thiên nhiên cây cối, hoa lá giữ mình thanh bạch. Cuộc sống nhàn tản giật mình hiện lên với bao điều mê hoặc .
“ Một mai, một cuốc, một cần câu ,
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào ”
Xuất hiện tiên phong trước mắt người đọc là một Nguyễn Bỉnh Khiêm thật dân dã trong cái bận rộn của việc làm đồng áng giống như một lão nông thực thụ. Nhưng đó là một cách lựa chọn thú tận hưởng an nhàn cao quý của nhà đại nho, họ tìm về đời sống “ ngư, tiều, canh, mục ” như một cách lựa chọn trái chiều dứt khoát với những loại vui thú khá, nhằm mục đích chứng minh và khẳng định ý nghĩa thanh cao từ đời sống đậm chất dân quê, thôn dã này !
Dáng vẻ của nhà thơ được phác họa trong câu thơ độc lạ, mang lại vẻ từ tốn bình thản trong đời sống nhàn tản thật sự. Những đồ vật lao động quen thuộc của người nông dân thông thường nay lại trở thành hiện thân của đời sống thảnh thơi không vướng bận lo toan tục lụy .
Lễ Hội tưởng nhớ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Đằng sau những liệt kê của Nguyễn Bỉnh Khiêm, ta nhận ra được những tâm lý của ông gắn liền với quan điểm thân dân của một con người từng làm quan và giờ đây lại chọn cuộc sống ẩn sĩ làm lẽ sống của riêng mình. Tác giả đã nhìn thấy từ đời sống nông điền của nhân dân tiềm ẩn những vẻ đẹp cao quý, thanh cao của một triết lý nhân sinh vững chắc .
Sau khi đã thông suốt, đó cũng là cơ sở giúp nhà thơ tự tin chứng minh và khẳng định một thái độ sống khác người đầy bản lĩnh .
“ Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ ,
Người khôn người đến chốn lao xao ”
Hai câu thực là một cách phân biệt rõ ràng giữa nhà thơ với “ những người còn lại ” lựa chọn cho mình những vui thú nào thì sẽ Open ranh giới nhận thức cũng như chỗ đứng của họ giữa cuộc sống. Phép trái chiều cực chuẩn đã tạo thành hai thái cực : một bên là nhà tác giả tự xưng “ ta ” một cách ngạo nghề, một bên là người, một bên là cái dại của ta và một bên là cái khôn của người hay một nơi vắng vẻ ngược lại với một chốn lao xao. Đằng sau những thái cực ấy là những ý niệm tạo nên cái nhìn chân thực hơn của người đọc với thái độ sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm .
Bản thân tác giả nhiều lần đã định nghĩa dại – khôn bằng cách nói ngược này. Bởi vì người đời thường lấy lẽ dại – khôn thường thì để đo lường và thống kê, tranh giành thiệt hơn, do đó thực ra dại – khôn là ý niệm cho những ham muốn ích kỉ làm “ tầm thường ” giá trị con người, từ đó bị cuối vào dục vọng thấp hèn. Mượn cách nói đối nghịch ấy, Nguyễn Bỉnh Khiêm chứng tỏ ông xứng danh có được một chỗ đứng cao hơn và trái chiều với bọn người mờ mắt vì tham lam, sân si, ích kỷ giữa chốn lao xao .
Nhà thơ cũng dữ thế chủ động trong việc tìm đến nơi vắng vẻ, không vướng bận bụi trần. Vị Trạng Trình uyên bác bằng tư thế của một bậc chính nhân quân tử, một nhà thông thái sớm giác ngộ đạo lý đất trời đã cười cợt vào thói đời bằng một cái nhếch môi lặng lẽ mà sâu cay, phê phán vào cả một bộ phận lớn con người chạy theo danh lợi .
“ Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao ”
Khác hẳn với lối tận hưởng vật chất chìm đắm trong vinh quang, giàu sang Nguyễn Bỉnh Khiêm lại tận hưởng những khuyễn mãi thêm của một vạn vật thiên nhiên hào phóng bằng một tâm hồn hòa hợp với tự nhiên. Tận hưởng những món quà từ vạn vật thiên nhiên bốn mùa Xuân – Hạ – Thu – Đông, nhà thơ cũng như được hấp thụ tinh khí của đất trời để gột rửa bao lo toan vướng bận bụi trần. Cuộc sống ấy thanh cao ấy mang dấu ấn lánh đời, thân mật với triết lý “ vô vi ” của đạo Lão và “ Thoát tục ” của đạo Phật .
Pho tượng của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Nhưng gạt sang một bên những triết lý đó, ta nhận ra con người đích thực của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, hòa hợp với tự nhiên bằng tổng thể cái tầm hồn thanh bạch, tự do tự tại của chính mình. Không những thế, những hình ảnh măng trúc, giá, hồ sen trong hai câu thơ còn mang ý nghĩa hình tượng gắn liền phẩm chất thanh cao của người quân tử, đó là sống không hổ thẹn với lòng mình. Hòa hợp toàn vẹn với vạn vật thiên nhiên là một Nguyễn Bỉnh Khiêm đang sống đúng với thiên lương của mình. Quan niệm về chữ Nhàn của Tuyết Giang Phu Tử được tăng trưởng toàn vẹn bằng sự khẳng định chắc chắn :
“ Rượu đến cội cây, ta sẽ uống ,
Nhìn xem phong phú tựa chiêm bao. ”
Mượn điển tích xưa một cách vô cùng tự nhiên, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã bộc lộ một thái độ sống dứt khoát, đoạn tuyệt với sự nghiệp phong phú. Quan niệm ấy vốn dĩ gần với đạo Lão, được nhìn nhận có phần yếm thế xấu đi, nhưng nếu đặt trong thời đại mà nhà thơ đang sống lại thể hiện ý nghĩa tích cực. Cuộc sống của những kẻ chạy theo tài lộc, công danh sự nghiệp giàu sang vốn dĩ Nguyễn Bỉnh Khiêm vô cùng ghét bỏ và đã lên án trong rất nhiều bài thơ về nhân tình thế thái của mình :
“ Ơ thể mới hay người bạc ác ,
Giàu thì tìm đến, khó thì lui ”

(Trích thói đời)

Phú quý đi thường gắn liền với chức quyền, nhưng so với Nguyễn Bỉnh Khiêm chỉ nó chỉ là đời sống của bọn người gian ác, thủ đoạn, giẫm đạp lên nhau mà sống. Bọn chúng chính là bầy chuột lớn gây hại cho nhân dân mà Nguyễn Bỉnh Khiêm vô cùng thù ghét và được ông lên án trong bài thơ ‘ ‘ Tăng thử ” ( Ghét chuột ) của mình. Bởi thế, hoàn toàn có thể hiểu thái độ xem phong phú, danh lợi tựa chiêm bao cũng là cách mà nhà thơ lựa chọn con đường sống thân thiện, san sẻ với nhân dân .
Cuộc sống đạm bạc mà thanh cao của người nông dân trở nên đáng quý và đáng trân trọng vì đời sống ấy đem lại sự thanh thản cũng như giữ cho nhàn cách không bị hoen ố vẩn đục trong xã hội đen tối luôn chạy theo thế lực kim tiền. Cội nguồn triết lý sống rảnh rỗi của Nguyễn Bỉnh Khiêm gắn liền với ý niệm sống yên lành, thanh thản tốt đẹp của nhân dân .

Sau khi phân tích bài Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm đọc giả có thể hình dung rõ nét triết lý, tình cảm, trí tuệ của Nguyễn Bỉnh Khiêm, nó bộc lộ một cách trọn vẹn một nhân cách của bậc đại trí tìm về với thiên nhiên, với cuộc sống nông điền của nhân dân để đối lập một cách triệt để với cả một xã hội phong kiến đang trên con đường suy vong thối nát.
Hy vọng qua việc phân tích bài Nhàn của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã giúp bạn hiểu hơn về con người cũng như triết lý sống của ông từ đó phần nào tìm ra được triết lý sống của đời mình. Và chúc bạn học tập thật tốt.

Source: https://camnangbep.com
Category: Học tập

Camnangbep.com cũng giúp giải đáp những vấn đề sau đây: