TCCTThS. TRẦN CHÍ CHINH (Khoa Ngân hàng – Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh)
TÓM TẮT:
Bài viết khái quát hóa quy trình, nội dung và phương pháp luận về sự phê chuẩn đối với phương pháp xếp hạng nội bộ (Internal ratings – based/IRB) dưới Hiệp ước Basel II; phân tích thực tế áp dụng phương pháp IRB tại các ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam. Để thực hiện được mục tiêu này, bài viết sử dụng phương pháp tổng hợp, phương pháp thống kê mô tả.
Bạn đang đọc: Phương pháp xếp hạng nội bộ dưới hiệp ước Basel II và thực tế áp dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam
Từ khóa: Phương pháp xếp hạng nội bộ, Hiệp ước Basel II, Hệ số an toàn vốn.
1. Đặt vấn đề
Hiện nay phương pháp IRB được đưa ra trong Hiệp ước Basel II, được xem là cách tiếp cận mới trong phương pháp luận về sự đo lường rủi ro tín dụng (RRTD) nhằm tính toán hệ số an toàn vốn (Capital adequacy ratio/CAR). Bởi việc sử dụng phương pháp IRB, chúng cho phép tự bản thân các NHTM quyết định lựa chọn hệ thống xếp hạng (HTXH) và ước lượng các thành phần rủi ro; cơ quan giám sát ngân hàng chỉ đóng vai trò là người phê chuẩn để bảo đảm phương pháp IRB của các NHTM đáp ứng được các điều kiện tối thiểu vào thời điểm bắt đầu và trong quá trình vận hành. Do đó, phương pháp IRB có thể thích hợp cho nhiều NHTM với quy mô khác nhau, cấu trúc loại hình kinh doanh và cơ cấu danh mục tài sản rủi ro khác nhau.
Các điều tra và nghiên cứu đề cập đến chiêu thức IRB đã được triển khai bởi nhiều tác giả trong và ngoài nước ; điều tra và nghiên cứu của Treacy và Carey ( 2000 ) về HTXH nội bộ tại những ngân hàng nhà nước lớn ở Mỹ ; nghiên cứu và điều tra của Crouhy và ctg ( 2001 ) về cách tiếp cận trong nhìn nhận RRTD trải qua HTXH nội bộ của ngân hàng nhà nước, đối sánh tương quan với HTXH của những tổ chức triển khai xếp hạng bên ngoài ; nghiên cứu và điều tra của Global Association of Risk Professionals ( 2018 ) về những thành tố RRTD trong chiêu thức IRB ; nghiên cứu và điều tra của Dương Thị Hoàn ( 2018 ) về việc vận dụng Hiệp ước Basel trong nâng cao chất lượng tín dụng thanh toán tại những NHTM CP Nước Ta ; điều tra và nghiên cứu của Tô Ngọc Hưng và Phạm Quỳnh Trang ( 2018 ) về những yếu tố chăm sóc để tiến hành Basel II trong quản trị RRTD tại những NHTM Nước Ta. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu và điều tra trước đề cập đến giải pháp pháp IRB ; tuy nhiên những điều tra và nghiên cứu này hầu hết nghiên cứu và phân tích vai trò, quyền lợi hoặc kỹ thuật để vận dụng chiêu thức IRB trong quản trị RRTD tại những NHTM. Vì vậy, tiềm năng của bài viết này là khái quát hóa quá trình, phương pháp luận về sự phê chuẩn, những điều kiện kèm theo cần phải cung ứng để sử dụng chiêu thức IRB trong đo lường và thống kê RRTD nhằm mục đích giám sát CAR .
2. Phương pháp IRB dưới Hiệp ước Basel II
2.1. Phương pháp IRB trong tính toán tài sản có rủi ro
Phương pháp IRB được Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng (Basel Committee on Banking Supervision/BCBS) đưa ra trong Hiệp ước Basel II. Khi đưa ra phương pháp này, BCBS nhắm đến mục tiêu là tạo nên khung phân tích tốt hơn đối với sự điều chỉnh về vốn của các ngân hàng. Bank for International Settlements/BIS (2006) cho thấy, theo khuyến nghị của BCBS, với điều kiện đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu nhất định và các yêu cầu về công khai, các ngân hàng nhận được sự chấp thuận của cơ quan giám sát đối với việc sử dụng phương pháp IRB, có thể dựa vào các ước lượng nội bộ của mình về các thành phần rủi ro để xác định nhu cầu vốn cần thiết cho giá trị chịu rủi ro của tài sản. Các thành phần rủi ro cần ước lượng gồm xác suất vỡ nợ (Probability of default/PD), tổn thất khi vỡ nợ (Loss given default/LGD), giá trị chịu rủi ro tại thời điểm vỡ nợ (Exposure at default/EAD), kỳ hạn (Maturity/M). Đối với các ngân hàng sử dụng phương pháp IRB để đánh giá RRTD và tính toán yêu cầu vốn, BCBS cũng đã đưa ra 2 phương pháp, đó là IRB cơ bản và IRB nâng cao. Nếu sử dụng phương pháp IRB cơ bản, ngân hàng tự ước lượng PD và dựa trên ước lượng của cơ quan giám sát về các thành phần rủi ro còn lại. Nếu sử dụng phương pháp IRB nâng cao, ngân hàng sẽ phải tự ước lượng tất cả các thành phần rủi ro như PD, LGD, EAD và M, nhưng phải tuân theo các chuẩn mực tối thiểu. Đối với cả 2 phương pháp – IRB cơ bản và IRB nâng cao, các ngân hàng luôn phải sử dụng hàm trọng số rủi ro để xác định yêu cầu vốn (CAR) theo quy định của cơ quan giám sát. Cách thức tính toán đối với yêu cầu vốn và tài sản có rủi ro theo khuyến nghị trong Hiệp ước Basel II như sau:
Hệ số rủi ro đáng tiếc so với những khoản phải đòi tương quan đến doanh nghiệp, tổ chức triển khai thuộc cơ quan chính phủ và ngân hàng nhà nước :
Hệ số đối sánh tương quan :
Riêng so với những khoản phải đòi tương quan đến doanh nghiệp, những ngân hàng nhà nước phải tách riêng nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa ( theo lao lý của Ủy ban Basel : Doanh nghiệp nhỏ và vừa là những doanh nghiệp có lệch giá hàng năm nhỏ hơn 50 triệu EUR ) ra khỏi nhóm doanh nghiệp lớn để giám sát riêng. Bởi nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa này sẽ có thêm phần kiểm soát và điều chỉnh quy mô trong công thức tính thông số đối sánh tương quan, đơn cử công thức tính thông số đối sánh tương quan như sau :
– Điều chỉnh kỳ đáo hạn: (b) = (0.11852 – 0.05478 x ln (PD))2
Yêu cầu vốn thiết yếu để dự trữ rủi ro đáng tiếc vỡ nợ ( K ) :
Trong đó : N ( x ) là hàm phân phối tích góp cho biến ngẫu nhiên chuẩn, G ( y ) là hàm ngược của phân phối tích góp của biến ngẫu nhiên chuẩn. Ngoài ra, khi thống kê giám sát so với nhu yếu vốn ( K ) theo công thức ở trên, nếu ( K ) nhỏ hơn 0, ngân hàng nhà nước sẽ vận dụng ( K ) là 0 cho đối tượng người tiêu dùng được đo lường và thống kê .
Tài sản được quy đổi theo trọng số rủi ro đáng tiếc của chiêu thức IRB ( Risk – weighted assets / RWA ) : RWA = 12.5 x EAD x K
2.2. Sự phê chuẩn đối với phương pháp IRB
Để hoàn toàn có thể sử dụng chiêu thức IRB trong thống kê giám sát RRTD nhằm mục đích thống kê giám sát CAR, ngoài sự phê chuẩn bởi chính NHTM, giải pháp IRB của họ phải nhận được phê chuẩn bởi cơ quan giám sát ngân hàng nhà nước. Đề cập đến sự phê chuẩn so với chiêu thức IRB, BIS ( 2005 ) cho thấy trình tự, nội dung và một số ít nguyên tắc trong phương pháp luận về sự phê chuẩn như sau :
Hình 1: Những thành phần cơ bản trong phương pháp luận về sự phê chuẩn
Nguồn : BIS ( 2005 ), Studies on the Validation of Internal Rating Systems
Thứ nhất, HTXH nội bộ là một công cụ để ngân hàng nhà nước ước đạt PD của người vay. Trong khi đó, dưới khung nghiên cứu và phân tích so với RRTD của BCBS, PD và 2 thành phần khác là LGD và EAD là những biến số nguồn vào đa phần để ngân hàng nhà nước thống kê giám sát vốn pháp lý. Vì vậy, sự phê chuẩn so với PD, LGD, EAD và HTXH nội bộ cơ sở là thành phần đa phần trong quy trình xem xét lại của cơ quan giám sát ngân hàng nhà nước .
Thứ hai, HTXH nội bộ tiên phong phải được phê chuẩn bởi chính NHTM, sau đó họ sẽ phải chứng tỏ với cơ quan giám sát về thành quả của HTXH nội bộ, cũng như sự tương thích và có ý nghĩa của mạng lưới hệ thống ước đạt rủi ro đáng tiếc .
Thứ ba, thiết kế phương pháp luận về sự phê chuẩn phụ thuộc vào loại HTXH nội bộ được NHTM lựa chọn. HTXH nội bộ có thể không giống nhau ở các phương pháp khác nhau. Việc NHTM lựa chọn kiểu HTXH nội bộ nào, tùy thuộc vào loại người vay, tính cần thiết trong việc phơi bầy rủi ro, động cơ trong phương pháp luận xếp hạng, khả năng thu thập dữ liệu vỡ nợ và sự đánh giá chất lượng tín dụng của tổ chức bên ngoài.
2.3. Các yêu cầu cần phải đáp ứng để sử dụng phương pháp IRB trong tính toán yêu cầu vốn
Để hoàn toàn có thể sử dụng giải pháp IRB trong việc đo lường và thống kê RRTD nhằm mục đích giám sát CAR như khuyến nghị của BCBS, theo BIS ( 2006 ), những NHTM cần phải phân phối những nhu yếu về phân loại gia tài trên sổ sách của ngân hàng nhà nước, HTXH nội bộ, tài liệu, điều kiện kèm theo tối thiểu tăng thêm khi ước đạt LGD và EAD. Cụ thể như sau :
Thứ nhất, nhu yếu về phân loại gia tài trên sổ sách của ngân hàng nhà nước : Các ngân hàng nhà nước phải phân loại gia tài trên sổ sách của mình thành nhiều nhóm khác nhau, với những đặc thù rủi ro đáng tiếc đặc trưng khác nhau của từng nhóm. Các nhóm gia tài tương quan đến khoản phải đòi so với những chủ thể là : ( a ) doanh nghiệp ; ( b ) tổ chức triển khai thuộc nhà nước ; ( c ) ngân hàng nhà nước ; ( d ) cá thể, những khoản mục lẻ và ( e ) vốn. Về khoản phải đòi so với những chủ thể là doanh nghiệp, chúng được chia thành 5 nhóm thứ cấp đó là hỗ trợ vốn dự án Bất Động Sản, hỗ trợ vốn gia tài hữu hình, hỗ trợ vốn vốn lưu động / hỗ trợ vốn mua hàng, hỗ trợ vốn kinh doanh thương mại bất động sản, hỗ trợ vốn kinh doanh thương mại bất động sản nhiều rủi ro đáng tiếc. Còn khoản phải đòi so với những chủ thể là cá thể và những khoản mục lẻ, chúng được chia thành 3 nhóm thứ cấp, đó là những khoản tín dụng thanh toán được bảo vệ bởi những bất động sản là nhà tại, những khoản tín dụng thanh toán kinh doanh bán lẻ quay vòng đủ tiêu chuẩn, và những khoản tín dụng thanh toán kinh doanh bán lẻ còn lại .
Thứ hai, nhu yếu về HTXH nội bộ : Chúng phải có 2 đặc thù riêng rẽ : ( a ) rủi ro đáng tiếc so với việc vỡ nợ của người vay, và ( b ) những tác nhân đặc trưng của thanh toán giao dịch. Ngoài ra, HTXH nội bộ phải có tối thiểu 7 mức hạng so với người vay không bị vỡ nợ và tối thiểu một mức hạng so với người vay bị vỡ nợ. Mỗi mức hạng thì được định rõ bằng việc nhìn nhận rủi ro đáng tiếc của người vay dựa trên nền tảng triết lý và bộ tiêu chuẩn xếp hạng riêng không liên quan gì đến nhau nhận được từ việc ước đạt PD. Nói cách khác, HTXH nội bộ phải ấn định được PD so với mỗi mức hạng của người vay .
Thứ ba, nhu yếu về tài liệu : bất kể nguồn tài liệu lấy từ đâu, ngân hàng nhà nước cũng phải tập hợp đủ tài liệu tối thiểu trong vòng 5 năm để tính PD. Ngân hàng cũng phải chứng tỏ được rằng mình đã và đang vận dụng HTXH nội bộ thỏa mãn nhu cầu được những nhu yếu tối thiểu được đặt ra bởi BCBS trong vòng tối thiểu là 3 năm trước khi được xác nhận đủ tiêu chuẩn .
Thứ tư, nhu yếu về điều kiện kèm theo tối thiểu tăng thêm khi ước đạt LGD và EAD : những ngân hàng nhà nước muốn sử dụng những ước đạt của mình so với LGD và EAD phải phân phối được những điều kiện kèm theo tối thiểu tăng thêm so với những tác nhân rủi ro đáng tiếc theo pháp luật của BCBS .
3. Thực tế áp dụng phương pháp IRB tại các NHTM Việt Nam
Hiện nay, sự thay đổi giải pháp thống kê giám sát RRTD nhằm mục đích giám sát CAR không chỉ xuất phát từ nhu yếu trong thực tiễn của những NHTM, mà còn là chủ trương, khuynh hướng của nhà nước và Ngân hàng Nhà nước ( NHNN ) Nước Ta. Cụ thể, để đạt được tiềm năng “ liên tục lành mạnh hóa tình hình kinh tế tài chính, nâng cao năng lượng quản trị của những tổ chức triển khai tín dụng thanh toán theo pháp luật của pháp lý và tương thích với thông lệ quốc tế ”, một trong những giải pháp được đưa ra trong Đề án “ Cơ cấu lại mạng lưới hệ thống những tín dụng thanh toán gắn với giải quyết và xử lý nợ xấu quy trình tiến độ năm nay – 2020 ” của Thủ tướng nhà nước ( 2017 ), đó là “ thay đổi HTXH tín dụng thanh toán nội bộ ”. Trước đó, ngày 17/03/2014, Thống đốc NHNN Nước Ta cũng đã có Công văn số 1601 / NHNN-TTGSNH, về việc tiến hành triển khai Basel II trên toàn mạng lưới hệ thống theo lộ trình đến năm 2020, trong đó cũng đã chọn ra 10 NHTM để tiến hành Basel II. Và để khuynh hướng, đồng thời tạo hiên chạy pháp lý cho những NHTM Việt Nam tiến hành Basel II nói chung, thay đổi giải pháp đo lường và thống kê RRTD trải qua giải pháp IRB nói riêng, NHNN Nước Ta cũng đã phát hành nhiều văn bản pháp lý có tương quan, như : Thông tư số 41/2016 / TT-NHNN “ Quy định tỷ suất bảo đảm an toàn vốn so với ngân hàng nhà nước, Trụ sở ngân hàng nhà nước quốc tế ”, Thông tư số 13/2018 / TT-NHNN “ Quy định về mạng lưới hệ thống trấn áp nội bộ của NHTM, Trụ sở ngân hàng nhà nước quốc tế ”, Thông tư số 52/2018 / TT-NHNN “ Quy định xếp hạng tổ chức triển khai tín dụng thanh toán, Trụ sở ngân hàng nhà nước quốc tế ” .
Thực tế lúc bấy giờ tại Nước Ta, bên cạnh 1 số ít NHTM trong số 10 NHTM được NHNN chọn thử nghiệm để tiến hành Basel II đã triển khai xong chiêu thức IRB trong giám sát RRTD ( tài liệu được bộc lộ ở bảng 1 ), cũng còn nhiều NHTM chưa kiến thiết xây dựng được giải pháp IRB. Điều này ngoài những tác nhân khách quan, chúng còn bắt nguồn từ tác nhân chủ quan bởi chính 1 số ít NHTM Nước Ta, bởi để hoàn toàn có thể tiến hành thành công xuất sắc chiêu thức IRB trong giám sát RRTD nhằm mục đích đo lường và thống kê CAR. Đây không chỉ là việc phải tốn nhiều ngân sách, mà còn yên cầu những NHTM Nước Ta phải phân phối được những điều kiện kèm theo về nguồn nhân lực, về tài liệu, về mạng lưới hệ thống công nghệ thông tin. Bên cạnh đó, để có sự thay đổi về phương pháp luận trong thống kê giám sát RRTD trải qua giải pháp IRB, yên cầu những nhà quản trị cấp cao và những nhà thực hành thực tế quản trị RRTD tại những NHTM Nước Ta còn phải có sự thay đổi về nhận thức, quan điểm, qua đó có những hành vi để thay đổi so với giải pháp giám sát RRTD .
Bảng 1. Thực tế triển khai phương pháp IRB tại một số NHTM Việt Nam
Nguồn : Tác giả tổng hợp từ báo cáo giải trình thường niên năm 2019 của 1 số ít NHTM Nước Ta
4. Kết luận
Trước xu thế hội nhập kinh tế tài chính quốc tế và toàn thế giới hóa lúc bấy giờ, bên cạnh việc phải cạnh tranh đối đầu với nhau, những NHTM Nước Ta còn phải cạnh tranh đối đầu với những NHTM quốc tế. Để đạt được tiềm năng doanh thu và bảo vệ bảo đảm an toàn trong hoạt động giải trí cho vay, ngoài việc phải nâng cao năng lượng cạnh tranh đối đầu trải qua việc đa dạng hóa loại sản phẩm cho vay, những NHTM Nước Ta cũng cần phải nâng cao năng lượng quản trị RRTD trải qua sự thay đổi những công cụ quản trị RRTD, đặc biệt quan trọng là những công cụ giám sát RRTD tương thích với thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Hiện nay, giải pháp IRB dưới Hiệp ước Basel II, đây được xem là sự thay đổi về phương pháp luận trong giám sát RRTD. Tuy nhiên, để hoàn toàn có thể sử dụng giải pháp IRB trong việc thống kê giám sát RRTD nhằm mục đích giám sát CAR, yên cầu chúng phải nhận được sự phê chuẩn bởi chính NHTM và NHNN Nước Ta. Ngoài ra, cũng cần chú ý quan tâm so với sự phê chuẩn, đặc biệt quan trọng là sự phê chuẩn của chính NHTM so với giải pháp IRB, đây là một quy trình tiến độ lặp đi lặp lại và phải được thực thi tiếp tục. Bởi giải pháp IRB được thiết kế xây dựng dựa trên những đặc thù riêng về tiêu chuẩn RRTD của NHTM trong từng thời kỳ. Vì vậy, chúng cần đúng chuẩn và tương thích với thực tiễn của NHTM, cũng như cần được update theo sự biến hóa của người mua vay trong từng thời kỳ .
TÀI LIỆU TRÍCH DẪN:
( * ) MB : NHTM CP Quân đội, MSB : NHTM CP Hàng Hải Nước Ta, STB : NHTM CP TP HCM Thương Tín, TCB : NHTM CP Kỹ Thương Nước Ta, VCB : NHTM CP Ngoại thương Nước Ta, VIB : NHTM CP Quốc tế Nước Ta, VPB : NHTM CP Nước Ta Thịnh Vượng .
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Báo cáo thường niên (2019), Trang thông tin điện tử của MB, MSB, STB, TCB, VCB, VIB, VPB.
- BIS (2005), Studies on the Validation of Internal Rating Systems, truy cập tại https://www.bis.org/ publ/bcbs_wp14.pdf
- BIS (2006), International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards, truy cập tại https://www.bis.org/publ/bcbs04a.pdf
- Chính phủ (2017), Quyết định số 1058/QĐ-TTg ngày 19/07/2017 Phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016 – 2020”.
- Crouhy, M., Galai, D. and Mark, R. (2001). Prototype risk rating system. Journal of Banking and Finance, 25, 47-95.
- Dương Thị Hoàn (2018), “Áp dụng Hiệp ước Basel trong nâng cao chất lượng tín dụng tại các NHTM cổ phần Việt Nam”, Tạp chí nghiên cứu Tài chính Kế toán, 06, 48-55.
- Global Association of Risk Professionals. (2018). Financial Risk Manager: Credit Risk Measurement and Management, 7th edn. UK: Pearson Education, Inc.
- NHNN Việt Nam (2016), Thông tư số 41/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016, “Quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài”.
- NHNN Việt Nam (2018), Thông tư số 13/2018/TT-NHNN do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành ngày 18/05/2018, “Quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ của NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài”.
- NHNN Việt Nam (2018), Thông tư số 52/2018/TT-NHNN ngày 31/12/2018 “Quy định về xếp hạng TCTD và chi nhánh ngân hàng nước ngoài”.
- Tô Ngọc Hưng và Phạm Quỳnh Trang (2018), “Những vấn đề quan tâm để triển khai Basel II trong quản trị RRTD tại các NHTM Việt Nam”, Tạp chí Khoa học và Đào tạo Ngân hàng, 197, 1-7.
- Treacy, W.F. and Carey, M. (2000). Credit risk rating systems at large US banks”. Journal of Banking and Finance, 24, 167-201.
INTERNAL RATING METHOD UNDER BASEL II
ACCORD AND PRACTICAL APPLICATION
AT VIETNAMESE COMMERCIAL BANKS
• Master. TRAN CHI CHINH
Faculty of Banking, Banking University of Ho Chi Minh City
ABSTRACT:
This paper presents the overview of the process, the content and the methodology of the approval of internal rating method under the Basel II Accord. In addition, this paper analyzses the actual implementation of this internal rating method in Vietnamese commercial banks. This paper was conducted by using the synthetical and the analytical approaches, and the descriptive statistical method .
Keywords: Internal rating method, Basel II Accord, capital adequacy ratio.
[Tạp chí Công Thương – Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 26, tháng 11 năm 2020]
Source: https://camnangbep.com
Category: Học tập