Đề bài:
Bức tranh vạn vật thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong bài thơ Tràng giang
Cảm nhận Bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong bài thơ Tràng giang là một đề bài mang tính bao quát và thường gặp trong khi nhắc tới tác phẩm này. Vì vậy chuyên mục Văn mẫu 11 của Đọc tài liệu cũng đã tổng hợp những nội dung kiến thức bổ trợ để giúp các em học sinh chuẩn bị tài liệu và viết bài được tốt hơn, đạt điểm cao: dàn ý bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong tràng giang
Lập dàn ý bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong tràng giang
, những bài văn mẫu hay cho đề bài này .I. Mở bài- Giới thiệu tác giả, tác phẩm .+ Xuất hiện vào quá trình toàn thịnh của thơ Mới, Huy Cận ( 1919 – 2005 ), quê ở Hương Sơn – TP Hà Tĩnh, là một trong những thi sĩ có công đưa trào lưu này lên tới đỉnh điểm. Ở độ chín nhất, phong thái thơ Huy Cận có sự tích hợp thuần thục giữa yếu tố cổ xưa nhất là cổ xưa Đường thi với yếu tố thơ Mới, đơn cử hơn là sự hòa hợp giữa nỗi sầu ngoài hành tinh và thế nhân từng chan chứa trong thơ Đường với nỗi đơn độc của cái “ tôi ” cá thể, thành viên trong thơ Mới tạo nên nỗi sầu vạn kỉ .- Bài thơ Tràng giang sáng tác năm 1939, in trong tập Lửa thiêng là bài thơ tiêu biểu vượt trội và nổi tiếng nhất của Huy Cận trước Cách mạng tháng Tám được xếp vào hàng siêu phẩm .II. Thân bài
1. Bức tranh thiên nhiên về trời rộng sông dài trong Tràng giang
* Khổ 1 : Bức tranh sông nước buồn vắng- Câu thơ khởi đầu đã mở ra một khoảng trống sóng nước bát ngát :Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp- Trên bức tranh sông nước ấy hiện lên một hình ảnh quen thuộc :Con thuyền xuôi mái nước song song
Sự xuất hiện của con thuyền trong thơ văn xưa nay thường chỉ sự lênh đênh trôi dạt.
Ở đây ngoài ý nghĩa ước lệ ấy, con thuyền hiện lên giữa sông nước mênh mang còn gợi ra sự bé nhỏ, đơn độc, lẻ loi. Con thuyền ấy lại đang ở trạng thái “xuôi mái”, nghĩa là còn có thêm tính chất thụ động, phó mặc cho dòng nước đẩy đưa…
– Đến câu thơ thứ ba, nhà thơ liên tục những nét vẽ về thuyền và nước nhưng lại đặt trong sự chia lìa : “ Thuyền về nước lại sầu trăm ngả ”
– Giữa dòng tràng giang cổ điển mang phong vị Đường thi, nhà thơ đã thả xuống một hình ảnh “sống sít” của hiện thực (chữ dùng của Xuân Diệu) ở câu cuối cùng:
Củi một cành khổ lạc mấy dòng. Hình ảnh cành củi khô nhỏ bé được tác giả đặt vào một thế tương phản mạnh mẽ, lạc giữa mấy dòng.
Hình ảnh cành củi khô nhỏ bé được tác giả đặt vào một thế tương phản can đảm và mạnh mẽ, lạc giữa mấy dòng nước mênh mang vô tận đã càng nhấn mạnh vấn đề sự vô định, lạc lõng, bơ vơ rất là tội nghiệp .* Khổ 2 : Bức tranh cồn bãi hoang vắng- Trên nền khoảng trống dòng sông dài rộng không cùng và cổ kính truyền kiếp, điển hình nổi bật lên hìn ảnh của cồn bãi :Lơ thơ cồn nhỏ gió vắng ngắt
+ Từ láy “lơ thơ” được đảo lên đầu câu nhấn mạnh sự thưa thớt, khiến cồn cát vốn đã nhỏ càng trở nên trống trải giữa mênh mang sông nước.
+ Từ láy “đìu hiu” gợi ra hình ảnh của ngọn gió lạnh vắng, hiu hắt.
– Nhà thơ không chỉ cảm nhận Tràng giang bằng thi giác mà còn cảm nhận bằng thính giác :Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
+ Âm thanh của tiếng chợ chiều dù là dấu hiệu của sự sống con người nhưng lại vào lúc đã vãn, gợi ra sự tàn tạ, chứa chất nỗi buồn.
+ Âm thanh ấy lại vẳng đến từ một không gian rất xa, càng trở nên nhỏ nhoi và buồn vắng, gọi cảm giác đây là chốn bị bỏ quên trên trái đất này.
– Đến hai câu thơ cuối, cái nhìn của Huy Cận còn bao quát một khoanh vùng phạm vi khoảng trống từ cao đến thấp, từ gần đến xa :
“Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Sông dài trời rộng bến cô liêu”
– Hai cặp tiểu đối “ nắng xuống – trời lên ”, “ sông dài – trời rộng ” đã tạo nên một bức tranh khoảng trống ba chiều rất rực rỡ .- Xuất thần nhất là cụm từ “ sâu chót vót ” .- Giữa khoảng trống thiên hà mênh mang không cùng, điển hình nổi bật lên hình ảnh “ bến cô liêu ” nhỏ bé, lạc lõng đến tội nghiệp .
2. Bức tranh tâm trạng trong Tràng giang
* Khổ 1 :- Ngay từ câu thơ khởi đầu, dòng tràng giang hiện lên vừa là một hình ảnh ngoại giới vừa là một hình ảnh tâm giới, mang nặng nỗi niềm của thi nhân “ buồn điệp điệp ” .“ Buồn điệp điệp ” là nỗi buồn nhẹ nhàng nhưng trùng trùng lớp lớp, triền miên, dai dẳng Nỗi buồn ấy đang trải ra cùng với khoảng trống sông nước mênh mang …- Sự Open của con thuyền phần nào gợi lên nét tâm lí chán trường của tác giả, của những tầng lớp thnah niên tiểu tư sản trong thực trạng quốc gia …- Hình ảnh thuyền nước chia lìa làm cho nỗi buồn trong lòng người liên tục lan tỏa rộng thêm và lặn xuống ở chiều sâu “ sầu trăm ngả ” .- Hình ảnh cành củi khô phải chăng là một ẩn dụ cho những kiếp người nhỏ bé, bơ vơ giữa sự bát ngát của dòng đời .* Khổ 2 :- 2 câu đầu là hình ảnh cồn bãi trọn vẹn vắng vẻ, trong cảm xúc trống trải, thi nhân đã cố gắng nỗ lực đi tìm tín hiệu của sự sống con người, của hơi ấm tình người nhưng sự hiện hữu ấy quá nhỏ bé và mờ nhạt nên thi sĩ càng thêm thấm thía sự đơn độc đến cùng cực .
– 2 câu cuối lại nổi bật hình ảnh của “bến cô liêu” bé nhỏ và lạc long giữa sông dài, trời rộng đang mở ra không cùng, đó phải chăng chính là bóng dáng, là nỗi
niềm của chính Huy Cận.
3. Tổng hợp đánh giá
a ) Giá trị nội dung :- Bức tranh vạn vật thiên nhiên và con người trong Tràng giang bát ngát vô biên đầy quạnh hiu hoang vắng. Từ vạn vật thiên nhiên ấy đã làm điển hình nổi bật hình ảnh cái tôi là một lữ thứ bơ vơ, đơn độc với nỗi buồn vô tận trước trời nước – bộc lộ của nỗi lòng yêu nước thầm kín thiết tha trong thực trạng quốc gia mất chủ quyền lãnh thổ .b ) Đặc sắc thẩm mỹ và nghệ thuật :Sự tích hợp hài hòa giữa sắc tố cổ xưa và văn minh .III. Kết luận- Khẳng định lại giá trị của tác phẩm .- Khẳng định lại vị trí tác giả – là một trong những đỉnh điểm thơ Mới .
Với dàn ý bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong bài tràng giang chi tiết được Đọc tài liệu sưu tầm ở trên, kết hợp cùng với kiến thức phần Soạn bài Tràng giang – Huy Cận, các em sẽ tự viết được những bài văn cảm nhận về thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong thơ Huy Cận, cũng giống như việc cảm nhận những bức tranh thiên nhiên đẹp, nên thơ trong các bài thơ khác:
Thêm vào đó, Đọc tài liệu cũng tổng hợp những bài văn mẫu đề bài cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Tràng giang của các thầy cô, các bạn học sinh trên mọi miền Tổ quốc để các em có thể tham khảo cách triển khai các ý văn và sử dụng từ ngữ trong bài văn cảm nhận thật phù hợp.
Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,
Con thuyền xuôi mái nước song song
Văn mẫucảm nhận Bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong bài thơ Tràng giang
Bài 1Huy Cận ( 1919 – 2005 ), tên khai sinh là Cù Huy Cận, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của trào lưu Thơ mới. Ông sáng tác rất nhiều bài thơ về cảnh vạn vật thiên nhiên con người sông nước trong đó tiêu biểu vượt trội là bài thơ ” Tràng giang ” được ông sáng tác vào năm 1939 đăng lần tiên phong trên báo ” Ngày nay “, sau đó in vào tập ” Lửa thiêng “. Bài thơ thể hiện nỗi sầu của một cái tôi đơn độc trước vạn vật thiên nhiên to lớn, trong đó thấm đượm tình người, tình đời, lòng yêu nước thầm kín mà thiết thaNgay từ thi đề, nhà thơ đã khéo gợi lên vẻ đẹp cổ xưa lại tân tiến cho bài thơ. ” Tràng giang ” là một cách nói chệch đầy phát minh sáng tạo của Huy Cận. Hai âm ” ang ” đi liền nhau đã gợi lên trong người đọc cảm xúc về con sông, không riêng gì dài vô cùng mà còn rộng bát ngát, bát ngát. Hai chữ ” tràng giang ” mang sắc thái cổ xưa lịch sự và trang nhã, gợi liên tưởng về dòng Trường giang trong thơ Đường thi, một dòng sông của muôn thuở vĩnh hằng, dòng sông của tâm tưởng .Ngay từ khổ thơ đầu, người đọc đã phát hiện những con sóng lòng đầy ưu tư, sầu não như thế
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,
Con thuyền xuôi mái nước song song.
Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng.”
Hai từ láy nguyên ” điệp điệp “, ” song song ” ở cuối hai câu thơ mang đậm sắc thái cổ kính của Đường thi. Nó gợi lên hình ảnh những con sóng lồng lên nhau và dòng nước cuốn trơi đi xa. Trên dòng dông hình ảnh con thuyền lững lờ xuôi mái nước song song. Dòng sông to lớn là thế sao lòng người đầy ắp nỗi buồn. Thuyền và nước luôn gắn liền với nhau thuyền đi được là nhờ nước xô đi thế mà trong thơ Huy Cận lại thấy thuyền và nước chia lìa, bị xa cách nghe đầy xót xa gợi trong lòng nhà thơ buồn trăm ngả, ” Trăm ” là số nhiều chỉ nỗi buồn dài vô hạn. Hình ảnh ” củi khô ” chỉ sự đơn độc nhỏ bé, ” lạc ” mang nỗi buồn vô định trôi nổi, lênh đênh trước cảnh vạn vật thiên nhiên to lớn gợi cho người đọc thấy được cảnh đơn độc trống vắng .Nỗi lòng ấy được gợi mở nhiều hơn qua hình ảnh quạnh vắng của khoảng trống lạnh lẽo :
“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót;
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu.”
Hai từ láy ” lơ thơ ” và ” vắng ngắt ” được tác giả khéo sắp xếp trên cùng một dòng thơ đã vẽ nên một quang cảnh tĩnh mịch. ” Lơ thơ ” gợi sự rất ít, nhỏ bé ” vắng ngắt ” lại gợi sự quạnh quẽ. Giữa khung cảnh ” cồn nhỏ “, gió thì ” vắng ngắt “, một khung cảnh lạnh lẽo, tiêu điều ấy, con người trở nên đơn côi, rợn ngộp đến độ thốt lên ” Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều “. Chỉ một câu thơ mà mang nhiều sắc thái, vừa gợi ” đâu đó “, âm thanh xa xôi, không rõ ràng, hoàn toàn có thể là câu hỏi ” đâu ” như một nỗi niềm khao khát, mong mỏi của nhà thơ về một chút ít sự hoạt động giải trí, âm thanh sự sống của con người. Đó cũng hoàn toàn có thể là ” đâu có “, một sự phủ định trọn vẹn, chung quanh đây chẳng hề có chút gì sôi động để xua bớt cái tịch liêu của vạn vật thiên nhiên .” Nắng xuống, trời lên ” gợi sự hoạt động, lan rộng ra về khoảng trống, và gợi cả sự chia lìa : bởi nắng và trời mà lại tách bạch khỏi nhau. ” sâu chót vót ” là cảnh diễn đạt mới mẻ và lạ mắt, đầy phát minh sáng tạo của Huy Cận, mang một nét đẹp văn minh. Đôi mắt nhà thơ không chỉ dừng ở bên ngoài của trời, của nắng, mà như xuyên thấu và cả thiên hà, cả khoảng trống bát ngát, vô tận. Cõi vạn vật thiên nhiên ấy quả là bát ngát với ” sông dài, trời rộng “, còn những gì thuộc về con người thì lại nhỏ bé, đơn độc biết bao : ” bến cô liêu ” .Vẻ đẹp cổ xưa của khổ thơ hiện ra qua những thi liệu quen thuộc trong Đường thi như : sông, trời, nắng, cuộc sông còn người thì buồn tẻ, chán chường với ” vãn chợ chiều “, mọi thứ đã tan rã, chia lìa .Nhà thơ lại nhìn về dòng sông, nhìn cảnh xung quanh mong mỏi có chút gì quen thuộc mang lại hơi ấm cho tâm hồn đang chìm vào giá lạnh, về đơn độc. Nhưng trước mắt nhà thơ lại hiện ra những hình ảnh càng quạnh quẽ, vắng ngắt :
“Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng,
Mênh mông không một chuyến đò ngang.
Không cần gợi chút niềm thân mật,
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng.”
Hình ảnh bèo trôi dạt gợi sự bấp bênh, trôi nổi không biết đi đâu về đâu vô định hướng giữa dòng sông. Ở đây tác giả không chỉ một hay hai cái bèo mà ” hàng nối hàng “. Hình ảnh gợi cho người đọc đau xót, đơn độc trước vạn vật thiên nhiên bát ngát to lớn. Bên cạnh hàng nối hàng cánh bèo là ” bờ xanh tiếp bãi vàng ” như mở ra một khoảng trống bát ngát vô cùng, vô tận, vạn vật thiên nhiên tiếp nối đuôi nhau vạn vật thiên nhiên, dường không có con người, không có chút hoạt động và sinh hoạt của con người, không có sự giao hoà, nối kết :
“Mênh mông không một chuyến đò ngang
Không cầu gợi chút niềm thân mật.”
Tác giả đưa ra cấu trúc phủ định. ” … không … không ” để phủ định trọn vẹn những liên kết của con người. Trước mắt nhà thơ giờ đây không có chút gì gợi niềm thân thiện để kéo mình ra khỏi nỗi đơn độc đang bao trùm, vây kín, chỉ có một vạn vật thiên nhiên bát ngát, bát ngát. Cầu hay chuyến đò ngang, phương tiện đi lại giao kết của con người, có vẻ như đã bị cõi vạn vật thiên nhiên nhấn chìm, trôi đi nơi nào .Hết nhìn xung quanh, nhìn ra xa và nhà thơ lại liên tục nhìn ra khung trời :
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,
Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa.
Lòng quê dợn dợn vời con nước,
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.”
Câu thơ giúp người đọc tưởng tượng ra những núi mây trắng xóa được ánh nắng chiếu vào nhìn như được dát bạc. Động từ ” đùn ” sử dụng rất tài tình những đám mây như có nội lực bên trong từng lớp mây cứ đùn ra đùn mãi .Và nét văn minh càng thể hiện rõ hơn qua dấu hai chấm thần tình trong câu thơ sau. Dấu hai chấm này gợi mối quan hệ giữa chim và bóng chiều : Chim nghiêng cánh nhỏ kéo bóng chiều, cùng sa xuống mặt tràng giang, hay chính bóng chiều sa, đè nặng lên cánh chim nhỏ làm nghiêng lệch cả đi. Câu thơ tả khoảng trống nhưng gợi được thời hạn bởi nó sử dụng ” cánh chim ” và ” bóng chiều “, vốn là những hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ để tả hoàng hôn trong thơ ca cổ xưa .Hai câu thơ cuối tất cả chúng ta phát hiện nét tâm trạng văn minh của nhà thơ :
“Lòng quê dợn dợn vời con nước,
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.”
Từ láy ” dờn dợn ” phối hợp với cụm từ ” vời con nước ” cho thấy nỗi niềm bâng khuâng, đơn độc của ” lòng quê “. Nỗi niềm đó là nỗi niềm nhớ quê nhà khi đang đứng giữa quê nhà, nhưng quê nhà đã không còn. Đây là nét tâm trạng chung của nhà thơ mới lúc giờ đây, một nỗi lòng đau xót trước cảnh mất nước .
Bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong bài thơ Tràng giang vừa mang nét cổ điển vừa mang nét hiện đại, ngôn ngữ nhẹ nhàng sâu lắng hình ảnh sáng tạo quen thuộc: sông, nước, thuyền…đã tạo lên bức tranh nhiên nhiên và con người trong tràng giang rộng lớn nhưng lòng người lại nặng trĩu nỗi buồn, nỗi nhớ. Bài thơ còn thể hiện niềm khát khao hòa hợp giữa những con người và tình yêu quê hương đất nước kín đáo của nhà thơ.
>>> Tham khảo: Phân tích bài thơ Tràng giang – Huy Cận
Bài 2
Xem thêm: Đồ án Máy ép thủy lực.
Huy Cận ( 1919 – 2005 ), quê ở Hương Sơn – TP Hà Tĩnh. Huy Cận Là một trong những thi sĩ có công đưa trào lưu này lên tới đỉnh điểm. Ở độ chín nhất, phong thái thơ Huy Cận có sự phối hợp thuần thục giữa yếu tố cổ xưa nhất là cổ xưa Đường thi với yếu tố thơ Mới, đơn cử hơn là sự hòa hợp giữa nỗi sầu ngoài hành tinh và thế nhân từng chan chứa trong thơ Đường với nỗi đơn độc của cái ” tôi ” cá thể, thành viên trong thơ Mới tạo nên nỗi sầu vạn kỉ .Bài thơ Tràng giang sáng tác năm 1939, in trong tập Lửa thiêng là bài thơ tiêu biểu vượt trội và nổi tiếng nhất của Huy Cận trước Cách mạng tháng Tám được xếp vào hàng siêu phẩm .Bức tranh vạn vật thiên nhiên về trời rộng sông dài
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp,
Con thuyền xuôi mái nước song song.
Thuyền về nước lại, sầu trăm ngả;
Củi một cành khô lạc mấy dòng.”
Đó là bức tranh sông nước buồn vắng. Câu thơ khởi đầu đã mở ra một khoảng trống sóng nước bát ngát : tràng giang, điệp điệp. Trên bức tranh sông nước ấy hiện lên một hình ảnh quen thuộc : con thuyền, mái nướcSự Open của con thuyền trong thơ văn lâu nay thường chỉ sự lênh đênh trôi dạt. Con thuyền ở đây lênh đênh giữa dòng nước to lớn mênh mang còn chỉ sự đơn độc, một mình. Con thuyền ấy lại đang ở trạng thái ” xuôi mái “, nghĩa là còn có thêm đặc thù thụ động, phó mặc cho dòng nước đẩy đưa …Nhà thơ liên tục những nét vẽ về thuyền và nước nhưng lại đặt trong sự chia lìa. Hình ảnh cành củi khô nhỏ bé được tác giả đặt vào một thế tương phản can đảm và mạnh mẽ, lạc giữa mấy dòng nước mênh mang vô tận đã càng nhấn mạnh vấn đề sự vô định, lạc lõng, bơ vơ rất là tội nghiệp .Bức tranh cồn bãi hoang vắng
“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót;
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu.”
Trên nền khoảng trống dòng sông dài rộng không cùng và cổ kính truyền kiếp, điển hình nổi bật lên hìn ảnh của cồn bãi. Từ láy ” lơ thơ ” được hòn đảo lên đầu câu nhấn mạnh vấn đề sự thưa thớt, khiến cồn cát vốn đã nhỏ càng trở nên trống trải giữa mênh mang sông nước. Từ láy ” vắng vẻ ” gợi ra hình ảnh của ngọn gió lạnh vắng, hiu hắt .Câu thơ thứ hai nhà thơ cảm nhận bằng cả thih giác và thính giác. Âm thanh của tiếng chợ chiều dù là tín hiệu của sự sống con người nhưng lại vào lúc đã vãn, gợi ra sự tàn tạ, chứa chất nỗi buồn. Âm thanh ấy lại vẳng đến từ một khoảng trống rất xa, càng trở nên nhỏ nhoi và buồn vắng, gọi cảm xúc đây là chốn bị bỏ quên trên toàn cầu này .Đến hai câu thơ cuối, cái nhìn của Huy Cận còn bao quát một khoanh vùng phạm vi khoảng trống từ cao đến thấp, từ gần đến xa. Hai cặp tiểu đối ” nắng xuống – trời lên “, ” sông dài – trời rộng ” đã tạo nên một bức tranh khoảng trống ba chiều rất rực rỡ. Xuất thần nhất là cụm từ ” sâu chót vót “. Giữa khoảng trống ngoài hành tinh mênh mang không cùng, điển hình nổi bật lên hình ảnh ” bến cô liêu ” nhỏ bé, lạc lõng đến tội nghiệp .
“Bèo giạt về đâu, hàng nối hàng;
Mênh mông không một chuyến đò ngang.
Không cầu gợi chút niềm thân mật,
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng.”
Những hình ảnh quen thuộc : những cánh bèo mặt nước, những bãi bờ với những cây cối tiếp nối bên tràng giang đến tận chân trời. Hình ảnh của thân phận con người : bèo dạt về đâu ( lạc loài, trôi nổi ). Cảm giác đơn độc khiến nhà thơ muốn tìm đến một sự thân mật, một sự liên kết, rồi để thấm thía một sự đơn độc toàn vẹn. Hai từ ” không ” trong hai câu thơ như hai cái phủ nhận buồn bã. Chỉ có con người đơn độc giữa khoảng trống vô tình, vô cảm .
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc,
Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa.
Lòng quê dợn dợn vời con nước,
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.”
Một khoảng trống quen thuộc, đúng là hình ảnh trong một bức tranh cổ : một rặng núi xa, những đám mây bạc từ mặt đất chầm chậm dâng cao. Giữa khung trời có một cánh chim nhỏ nghiêng xuống, tạo nên một bức tranh lạ. Đây không còn là bức tranh cổ : chỉ có một cánh chim đơn độc, không phải một đàn chim vẫn bay trong những bức tranh chiều quen thuộc. Đặc biệt cảm xúc của nhà thơ : chim nghiêng cánh nhỏ – bóng chiều sa. Bóng chiều như đổ sập xuống theo cánh chim nhỏ .Nhà thơ còn cảm nhận lòng quê dợn dợn. Dùng điệp từ dợn dợn để nói về sóng trên tràng giang mà nói về tâm trạng của chính mình : một cảm xúc ngất ngây choáng váng. Cuối cùng đọng lại từ tràng giang là : nhớ nhà .
Bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong bài thơ Tràng giang có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố cổ điển, nhất là yếu tố Đường thi với yếu tố thơ mới. Hình ảnh sinh động, cảm giác tinh vi phong phú, nhiều sáng tạo bất ngờ. Bức tranh Tràng Giang hiện lên với tất cả sự đối lập, tương phản giữa thiên nhiên, không gian vũ trụ mênh mông với sự sống nhỏ bé đơn chiếc, lạc lõng, mong manh…( không gian với 2 sắc thái rõ nét: mênh mông vô biên và hoang sơ hiu quạnh). Thể hiện nỗi cô đơn, nỗi sầu vô tận của kẻ lữ thứ- cái “Tôi” bơ vơ trước thiên nhiên vũ trụ rộng lớn, bao la, mênh mông rợn ngợp.
Bài 3Nếu phải kể đến những đôi bạn thơ gắn bó keo sơn, thân thiện với nhau thì trong nền thơ văn minh Nước Ta, đáng nhắc đến thứ nhất vẫn là bộ đôi Xuân Diệu – Huy Cận. Bộ đôi ấy đã hình thành nên một xóm thơ Huy – Xuân trong trào lưu Thơ mới. Nhưng điều đó không hề có nghĩa là hai hồn thơ đó giống nhau, mà là ngược lại. Như sau này có người nhận xét : Nếu Xuân Diệu là thi sĩ của niềm ám ảnh thời hạn thì Huy Cận lại là nhà thơ của nỗi khắc khoải khoảng trống. Chính cảm hứng về ngoài hành tinh bát ngát lớn rộng đã góp thêm phần tạo ra sự vẻ đẹp thơ Huy Cận, ngay từ thuở nhà thơ mới viết tập đầu tay – Lửa thiêng. Và khi tìm hiểu và khám phá một trong những bài tiêu biểu vượt trội nhất của tập thơ, người ta chắc phải nói đến Tràng giang .Trên ý nghĩa, Tràng giang là một con sông dài, nhưng Huy Cận lại muốn cảm nhận đó là một dòng sông rộng. Và như vậy rõ ràng có lý, có địa thế căn cứ bởi cảm xúc về dòng sông nếu không được làm ra bởi ấn tượng của thanh âm, bởi cả hai chữ của tựa đề – tràng và giang đều được cấu trúc bởi một nguyên âm rộng nhất trong những nguyên âm. Bên cạnh ấn tượng về chiều rộng được nói đến ở tựa đề bài thơ thì ấn tượng ấy còn có ở cả câu đề từ :Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dàiChiều cao của bức tranh là khoảng cách giữa trời rộng với sông dài, tạo ra sự không thiếu, toàn vẹn ba chiều của khoảng trống. Điều ấy rất sớm ra mắt với người đọc về Huy Cận, một nhà thơ của cảm hứng khoảng trống. Và trong khoảng trống mênh mang ấy, nhà thơ đã thả vào một nỗi nhớ nhẹ nhàng, man mác mà tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thấy được qua những từ nhớ và bâng khuâng mà nhà thơ đặt ngay ở đầu câu .
Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái nước song song,
Thuyền về nước lại, sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng.
Bài thơ khởi đầu bằng một hình ảnh rất thích hợp với thi đề – sóng. Sóng trên dải tràng giang của Huy Cận không phải là sóng xô, sóng vỗ hay sóng vọt đến sống lưng trời như trong thơ Đỗ Phủ mà chỉ là sóng gợn. Một hoạt động nhẹ nhàng để gợi ra hình ảnh của một dòng tràng giang yên bình. Nhà thơ tìm ra cái tĩnh trong cái tưởng như rất động, biểu lộ một hồn thơ hay thiên về cái tĩnh. Con sóng gợn trong con mắt đầy xúc động của thi nhân có vẻ như cứ lan tỏa đến vô cùng. Vì vậy, ngay từ câu thơ tiên phong, nhà thơ đã chứng tỏ mình đi theo một phong thái thơ khác nhiều lắm so với phong thái thơ cổ xưa, đó là sự Open chữ buồn ngay ở đầu bài – buồn điệp điệp. Nỗi buồn mang hình ảnh của sóng gợn, mượn hình ảnh của sóng để hiện ra trước con người. Như thế, Tràng giang rất sớm trở thành một dòng sông tâm trạng, vừa là hình ảnh của ngoại giới, lại vừa là hình ảnh của tâm giới .Trên bức tranh sông nước ấy đã hiện lên hình ảnh một con thuyền, một con thuyền không chèo xuôi mái – hình ảnh tĩnh trên một dòng sông tĩnh. Mái chèo buông xuôi dọc bên thân thuyền, để lại hai vệt nước mà nhà thơ gọi là song song. Hai chữ này đã hòa ứng với hai chữ điệp điệp ở cuối câu thứ nhất như để gợi thêm cảm xúc về một nỗi buồn vô tận. Bức tranh vạn vật thiên nhiên mở ra theo cả hai chiều, điệp điệp gợi ra khoảng trống theo chiều rộng, còn song song lại tạo ra sự cảm xúc về chiều dài .Nhưng đến câu thơ thứ ba : Thuyền về nước lại sầu trăm ngả thì hình ảnh nước và thuyền quay trở lại, nhưng không phải thuyền trôi trên dòng nước mà là thuyền về, nước lại. Mỗi sự vật đi kèm với một động từ, tạo nên cảm xúc về sự hoạt động trái chiều. Ta cảm tưởng rằng thuyền về, con nước lại và một khoảng chừng trống sẽ được mở ra, một khoảng chừng trống về một mối sầu lan toả, không riêng gì được mở ra trên hai chiều trái ngược nhau mà là mọi chiều trong khoảng trống – sầu trăm ngả. Nhà thơ viết trăm ngả có vẻ như khiến người đọc cảm nhận mối sầu ấy không có chỗ tận cùng, và nỗi buồn lại càng mênh mang hơn nữa .Tuy nhiên, không có câu thơ nào trong khổ này lại khiến Huy Cận phải trăn trở nhiều hơn, tâm đắc nhiều hơn là câu thơ thứ tư :Củi một cành khô lạc mấy dòngĐiều rất lạ là câu thơ tận tâm này của Huy Cận lại mở màn bằng một chữ tưởng như không hàm chứa một lượng thơ ca nào, chữ củi. Chữ ấy lại được nhà thơ nhấn mạnh vấn đề qua một phép hòn đảo từ củi một cành khô. Nhưng phải là chữ củi và phải là phép hòn đảo từ thì nhà thơ mới hoàn toàn có thể nói ra tận cùng một ý niệm, một triết lý nhân sinh. Chữ ấy hay không chỉ vì nó đem lại cho thơ cái chất mà Xuân Diệu gọi là hiện thực sống sít, tạo ra sự một trong những phong thái thơ mới .Hình ảnh củi không chỉ nói về một thanh gỗ đã chết mà còn thực sự toát lên vẻ tầm thường. Nhưng đó lại là hình ảnh khó có gì thích hợp hơn để nhà thơ biểu lộ cảm quan của mình về sự nhỏ nhoi, không có ý nghĩa, đơn côi của sự sống một kiếp người trước thiên hà, vạn vật thiên nhiên vô tận. Ý nghĩa ấy có vẻ như thấm vào trong từng chữ một của dòng thơ. Chữ một gợi lên số ít, chữ cành làm ra cảm xúc nhỏ bé. Và như vậy, con người có vẻ như đang lạc lối, bơ vơ, ngơ ngác trước những dòng nước của con sông lớn ở trong hiện thực, cũng là trước con sông của nỗi buồn ở lòng người. Nỗi buồn về sự nhỏ nhoi, đơn độc của một kiếp người, khác trọn vẹn với nỗi buồn của Xuân Diệu trong Đây mùa thu tới .Đến khổ thơ thứ hai thì khoảng trống đã không còn chỉ số lượng giới hạn trong khoanh vùng phạm vi một mặt sông .
Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều.
Nắng xuống, trời lên, sâu chót vót,
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu
Bức tranh vạn vật thiên nhiên trong Tràng giang giờ đây đã có thêm hình ảnh những chiếc cồn của những làng xóm ở bên sông. Vì thế hai câu thơ đầu phảng phất cảm xúc man mác, nhẹ nhàng mà sâu kín về một quê nhà. Huy Cận đã vô tình phác ra một cảnh sắc rất quen thuộc về một miền quê nước Việt : bờ sông hoặc giữa lòng sông có những cồn đất nhỏ, xa xa ven sông có những âm thanh xao xác của một xóm làng. Nhưng đó không phải là toàn bộ ý nghĩa của câu thơ. Không thể không chú ý quan tâm rằng Huy Cận muốn những chiếc cồn trong thơ phải là cồn nhỏ và phải thưa thớt, lơ thơ. Cồn phải vậy để mặt sông càng trở nên to lớn. Gió thì vắng ngắt càng làm cho dòng tràng giang thêm yên bình. Và Huy Cận cũng đã từng nói hai chữ vắng vẻ ấy đã được mượn trong hai chữ của Chinh phụ ngâm :
Non Kỳ quạnh quẽ trăng treo
Bến Phì gió thổi đìu hiu mấy gò.
Một ngọn gió thổi vắng vẻ ở nơi đã từng là bãi chiến trường đẫm máu, mối liên tưởng ấy làm ngọn gió trên sông của nhà thơ lại càng thêm buồn bã, hắt hiu .Câu thơ thứ ba đã vẳng lên âm thanh của sự sống, nhưng âm thanh ấy cũng nhỏ nhoi, yếu ớt, cô quạnh .Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiềuCảm giác ấy có vẻ như thấm vào từng chữ một trong câu. Câu thơ làm gợi nhớ đến một phiên chợ chiều đã vãn của một làng xa. Cảm giác đến với nhà thơ và người đọc thơ trải qua một giác quan mơ hồ – thính giác, mà không phải qua hình ảnh. Sự mơ hồ ấy lại được nhân lên qua chữ đâu ở đầu câu, càng khiến cho âm thanh ấy như có như không, như hư như thực. Nhưng thực nhất vẫn chỉ là sự im re bao trùm lên dòng chảy tràng giang .Đến câu thơ thứ ba thì khoảng trống được mở ra theo một chiều khác, chiều cao qua hình ảnh của nắng và khung trời :Nắng xuống, trời lên, sâu chót vótHai hình ảnh ấy cũng được đặt trong những hoạt động trái chiều – lên và xuống, trong cảm xúc về một sự chia rẽ. Nắng xuống và trời lên, để lại một khoảng chừng trống thăm thẳm mở ra, tạo ra sự cảm xúc mà Huy Cận đã diễn đạt bằng một sự tích hợp từ độc lạ – sâu chót vót. Cụm từ này tạo cảm xúc thăm thẳm về khung trời và mặt nước. Không chỉ thế, phải có chữ sâu để khoảng trống được nhuộm trong gam màu, gam cảm hứng buồn, ngưng trệ .Và khổ thơ thứ hai của bài thơ được khép lại trong một câu thơ gần nhất với câu đề từ khi ở đây lại Open hình ảnh của sông dài, trời rộng .Sông dài, trời rộng, bến cô liêuNhưng bên cạnh hình ảnh ấy, Huy Cận đã đặt bên cạnh một hình ảnh bến cô liêu. Bến ấy cũng đại diện thay mặt cho con người, cho sự sống vì sông sẽ không có nơi nào là bến nếu không có hoạt động và sinh hoạt của con người nơi bến ấy. Vì vậy hình ảnh bến cô liêu với âm hưởng man mác của hai chữ cô liêu ấy, một lần nữa lại gợi ra một nỗi buồn nhân thế, nỗi buồn về sự sống quá nhỏ nhoi, rất hữu hạn trong vạn vật thiên nhiên, mà thiên hà thì cứ mở ra mãi đến vô tận, vô cùng .Chúng ta phát hiện một sự biến chuyển ở đầu khổ ba :
Bèo dạt về đâu hàng nối hàng,
Mênh mông không một chuyến đò ngang.
Không cầu gợi chút niềm thân mật,
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng
Hình như có cái gì đông đúc hơn lên, sự hoạt động có vẻ như cũng đã nhanh hơn, can đảm và mạnh mẽ hơn. Chúng ta nhận ra điều ấy qua từ dạt ngay ở câu thơ tiên phong. Cảm giác đông đúc cũng bộc lộ khá rõ trong ba chữ hàng nối hàng. Nhưng sự đông đúc ở đây lại chỉ là của những cánh bèo, hình ảnh từ lâu đã tượng trưng cho những kiếp phù sinh, cho đời sống không ý nghĩa .Hình ảnh bèo dạt ấy cũng đã từ lâu dùng để nói về số phận của những kiếp người không có năng lực tự làm chủ cuộc sống mình. Và cảm xúc vô định ấy được Huy Cận nhấn thêm một lần nữa bằng hai chữ về đâu. Nhưng câu thơ thứ nhất không chỉ là hình ảnh của những kiếp người vô định mà từng hàng bèo trôi dạt ấy có vẻ như còn để tăng thêm cảm xúc trống không ở những câu sau. Bởi người đọc sẽ có cảm tưởng khi bèo đã dạt hết rồi, nhìn lại mặt tràng giang, con người sẽ cảm thấy trọn vẹn trơ trọi với những chữ không tiếp nối đuôi nhau nhau cứ dội lên mãi trong câu thứ hai và thứ ba :
Mênh mông không một chuyến đò ngang.
Không cầu gợi chút niềm thân mật
Chữ không đò được hiệp âm với chữ bát ngát ở trước, chữ không cầu lại được láy âm với câu trên, đặt ở ngay đầu câu, khiến cho cảm xúc trơ trọi biểu lộ rõ nhất ở khổ thứ ba này. Không có con đò đậu, không có cả một chiếc cầu yên bình, vô tri. Không có cả một chút ít bóng hình con người mà thường thì người ta hoàn toàn có thể mường tượng ra qua hình ảnh con đò. Như vậy hình ảnh đò được đặt trước vì động hơn. Nhưng đến chữ chút niềm thân thương thì hình ảnh con đò và cây cầu không chỉ là những hình ảnh thực mà còn là cảm xúc về cuộc sống vắng tình người. Cuộc đời quá bát ngát, một chút ít niềm thân thương để nối hai bờ cũng không thể nào tìm ra, dù thân thương đã là mức độ tình cảm thấp nhất trong những mức độ tình cảm .Và cảm xúc của nhà thơ lại trở lại với chiều dài và chiều rộng trong câu đề từ, khi nhà thơ viết câu thơ cuối :Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng .Cảm giác về không gặp lại ở lặng lẽ, không hình, không cả tiếng. Câu thơ gợi cho người đọc cảm nhận về dòng chảy qua hết bờ xanh lại đến bãi vàng, nhưng tuyệt đối bí mật. Chúng ta lại nhận ra thêm ở đây một nỗi buồn sông nước .
Lớp lớp mây cao đùn núi bạc.
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa.
Lòng quê dợn dợn vời con nước,
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà.
Có thể nói rằng đây là khổ thơ duy nhất mà mỗi câu thơ đều gợi ra liên tưởng về một câu thơ Đường. Cũng không có khổ thơ nào trong Tràng giang lại vẽ ra trước mắt người đọc hình ảnh trời chiều trên sông nước rõ ràng và quyến rũ như ở khổ bốn này .Câu thơ thứ nhất đem đến cho ta cảm xúc của một vạn vật thiên nhiên vừa quen thuộc lại vừa lớn lao, kì vĩ .Lớp lớp mây cao đùn núi bạcChỉ bảy chữ thôi mà câu thơ đã mở ra trước mắt người đọc một bức tranh mà ở đó những làn mây có vẻ như được đùn, đẩy từ nơi mà khung trời thông suốt cùng mặt nước, cứ chất ngất mãi lên phía của trời cao thành hình giống như ngọn núi, nhưng lại là núi bạc. Những đám mây kia đang phản quang những tia nắng của trời chiều, nhờ vậy mà ánh lên, lóa lên, hình thành một khoảng chừng khoảng trống lớn rộng, gợi nên cảm xúc trong sáng hiếm có ở bài thơ .Vẫn nhìn lên khung trời ấy, ở hai câu tiếp theo, nhà thơ điểm lên bức tranh khung trời trên dòng tràng giang hình ảnh một cánh chim, một hình ảnh rất đặc trưng cho buổi chiều tà .Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều saNhưng cánh chim ấy không khỏi làm cho những tình nhân thơ nhớ đến một câu thơ của Vương Bột :Lạc hà dữ cô lộ tề phi ( tạm dịch nghĩa : ráng chiều đang sa xuống với con cò một mình cùng bay ) .Song cánh chim chiều trong thơ Huy Cận không bình thản như thế thì nhà thơ nói đến chim nghiêng cánh nhỏ. Chi tiết ấy đủ làm người đọc nhận ra bóng chiều đang buông xuống. Bóng chiều vốn vô hình dung có vẻ như giờ đây hoàn toàn có thể được nhìn thấy như trong cảm xúc về một vật thể hữu hình. Nhà thơ đã hữu hình hóa cái vô hình dung. Và như vậy chỉ bằng hai câu mà nhà thơ đem lại cho người đọc những xúc cảm thân thương, quen thuộc của quê nhà, quốc gia, để rồi từ cảnh quê trong hai câu đầu mà nói đến tình quê, đến nỗi nhớ quê nhà trong hai câu thơ cuối. Nỗi nhớ bát ngát như thể những làn sóng đang dợn trên mặt sông và trải ra theo con nước về phía xa vời .Lòng quê dợn dợn vời con nướcVời được hiểu theo nghĩa là trông mãi về phía xa. Vì vậy ở câu thơ thứ ba này, nhà thơ đang nhìn mãi ra xa, tấm lòng cũng cứ lan theo mặt nước ra xa, và cũng rung rinh theo dòng nước như vậy. Câu thơ đã mượn hình ảnh sóng nước tràng giang mà nói về nỗi nhớ. Nỗi nhớ ấy sâu nặng, thường trực trong lòng nhân vật trữ tình mà không cần được gợi ra bằng một làn khói hoàng hôn nào như trong thơ Thôi Hiệu :Yên ba giang thượng sử nhân sầu( Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai )Và như vậy, nỗi nhớ, tình cảm quê nhà cứ lai láng chảy trên khắp mặt phẳng của khổ thơ sau cuối .Không chỉ vậy, người đọc còn hoàn toàn có thể nhận ra khổ thơ thứ tư là khổ duy nhất mà mỗi câu thơ đều gợi về một tứ Đường thi quen thuộc. Chính Huy Cận nhận rằng chữ đùn của câu thơ thứ nhất là ông học từ bản dịch Thu hứng của Nguyễn Công Trứ :Mặt đất mây đùn cửa ải xaCòn câu thơ thứ hai lại được viết dưới tác động ảnh hưởng của những câu thơ Vương Bột :Lạc hà dữ cô lộ tề phiVà hai câu thơ ở đầu cuối không khỏi làm người đọc nghĩ đến hai câu trong Hoàng Hạc lâu ( Thôi Hiệu )Quê hương khuất bóng hoàng hônTrên sông khói sóng cho buồn lòng aiĐiều đó có nghĩa là đến khổ thơ ở đầu cuối này, nỗi buồn của thi nhân không riêng gì được giăng ra trên những chiều của khoảng trống như ba khổ trước đó, mà nỗi buồn ấy còn được trải dài dằng dặc trên chiều của thời hạn. Bởi vì mỗi câu thơ trong khổ đều được neo đậu vào những nỗi buồn có vẻ như vĩnh hằng trong những câu thơ đã được viết ra nghìn năm trước đó. Và nhờ có khổ thơ này mà mối sầu của Tràng giang không chỉ là nỗi sầu vạn lý mà còn là mối sầu vạn kỉ. Cảm giác về một chiếc linh hồn nhỏ, mang mang thiên cổ sầu ( Huy Cận ) được bộc lộ rõ ở khổ thơ này hơn bất kể khổ thơ nào khác. Và như vậy, nỗi buồn ngoài hành tinh càng trở nên hoàn hảo hơn, nỗi khắc khoải khoảng trống càng không thiếu hơn .Kết thúc khổ thơ, nỗi buồn rất đầy đủ và toàn vẹn được mở ra trên ba chiều khoảng trống và cả chiều thời hạn, khiến cho Tràng giang càng thêm đậm đà phong vị Đường thi, mùi vị thơ cổ xưa ở ngay khổ cuối. Tuy nhiên không cho nên vì thế mà hoàn toàn có thể coi Tràng giang giống như những vần thơ cổ xưa. Huy Cận vẫn cứ hiện hữu trong bài thơ như một nhà thơ mới, hoàn toàn có thể nhận ra được từ cảm xúc bơ vơ, nhỏ bé, một tâm trạng rất phổ cập của một thời đại thi ca. Bởi thế cánh chim chiều của Huy Cận mới yếu ớt, đáng thương đến thế, bởi đôi cánh nhỏ nhoi kia không đỡ nổi cả bóng chiều nhẹ nhàng, bảng lảng đến phải chao nghiêng. Nó khác nhiều với cánh cò bình thản trong thơ Vương Bột .
Chất thơ mới ấy cũng thể hiện trong những rung động tinh tế khó nắm bắt trong cách nói dợn dợn, làm nên cảm giác mơ hồ, lung linh không rõ rệt. Thêm vào đó, nhà thơ còn từ chối nguyên tắc tức cảnh sinh tình vốn đã là khuôn mẫu trong thơ cổ. Tình không cần phải được gợi ra từ khói hoàng hôn. Và với tất cả những lý do trên, khổ thơ cuối cùng của Tràng giang đã đạt đến những thành công có ý nghĩa về cả hai phương diện nội dung cảm xúc lẫn hình thức văn chương.
Xem thêm: Sơ đồ tư duy Tràng Giang
—–
Với những phần nội dung gợi ý cho đề bài Cảm nhận bức tranh thiên nhiên và bức tranh tâm trạng trong bài Tràng giang được Đọc tài liệu tổng hợp phía trên, hi vọng các em học sinh sẽ có được những bài văn hay và ý nghĩa về tác phẩm thơ mới ấn tượng của Huy Cận.
Source: https://camnangbep.com
Category: Học tập