Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X

Xét tính liên tục của hàm số, tìm đường tiệm cận đứng / ngang của đồ thị hàm số là các dạng toán thường gặp trong Kỳ thi Trung học Phổ thông Quốc gia
Công việc tiên phong cần làm để xử lý được các dạng toán này là tính số lượng giới hạn của hàm số tương ứng
Máy tính Casio fx-580VN X có 512 tính năng nhưng không một tính nào được cho phép tất cả chúng ta tính số lượng giới hạn của dãy số / hàm số

Bài viết này sẽ giới thiệu một thủ thuật giúp bạn tính được giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X thông qua tính năng CALC

1 Giới hạn của dãy số

1.1 Thuật giải

Bước 1 Nhập dãy số vào máy tính, vì máy tính không có biến n nên ta sẽ thay bằng biến x

Bước 2 Nhấn phím CALC => nhập 10^9 => nhấn phím =

Bước 3 Nếu màn hình hiển thị hiển thị 1 số ít có dạng

  • Trường hợp 1 a \times 10^n với (a \in R^+, n \in N^*) tức một số vô cùng lớn thì đáp án là +\infty
  • Trường hợp 2 -a \times 10^n với tức một số vô cùng bé thì đáp án là -\infty
  • Trường hợp 3 a \times 10^{-n} với (a \in R, n \in N^*) tức một số gần bằng Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 61 thì đáp án là
  • Trường hợp 4 Thập phân vô hạn tuần hoàn thì đáp án là số thập phân vô hạn tuần hoàn
  • Trường hợp 5 Thập phân vô hạn không tuần hoàn thì đáp án là số thập phân vô hạn không tuần hoàn

1.2 Chú ý

  • Một số ít trường hợp khi CALC mà máy báo lỗi Math ERROR thì chúng ta cần giảm số mũ xuống 10^8, 10^7, 10^6, …, 10^1
  • Khi màn hình hiển thị kết quả ban đầu làm chúng ta phân vân không biết thuộc Trường hợp 4 hay Trường hợp 5 thì CALC thêm 10^6, 10^{12} để có thể phân biệt dễ dàng hơn
  • Một số cách viết ít gặp trong thực tế nhưng trong Toán học miễn đúng thì vẫn được chấp nhận

Cách viết thường gặpCách viết ít gặpSố 2 là một số tự nhiên

  • Số là một số nguyên
  • Số là một số hữu tỉ
  • Số là một số thực
  • Số là một phân số
  • Số là một số thập phân hữu hạn
  • Số là một số thập phân vô hạn tuần hoàn
  • Trường hợp 4Trường hợp 5 dễ nhầm lẫn nên bạn cần chú ý đến chúng nhiều hơn. Tham khảo bảng bên dưới để có thêm thông tin

Màn hình hiển thịNhận xét2.999999999
-4
-2.00000002
0.499999567
0.250000003
2.357575758Trường hợp 4 Số thập phân vô hạn tuần hoàn1.414213562
3.141592654
2.718281828Trường hợp 5 Số thập phân vô hạn không tuần hoàn

  • Khi rơi vào Trường hợp 4 thì cần thực hiện một hoặc một vài thủ thuật phù hợp với từng bài toán cụ thể mới có thể tìm ra đáp án

1.3 Chuyển số thập phân vô hạn tuần hoàn sang dạng thức mặc định của máy tính

Chuyển số thập phân vô hạn tuần hoàn 2.357575758 sang dạng thức mặc định của máy tính

Bước 1 Xác định phần nguyên, phần thập phân không tuần hoàn và phần thập phân tuần hoàn

  • Phần nguyên là
  • Phần thập phân không tuần hoàn 3
  • Phần thập phân tuần hoàn 57

Bước 2 Nhập phần nguyên => nhấn phím Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 62 => nhập phần thập phân không tuần hoàn => nhấn phím Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 63 => nhập phần thập phân tuần hoàn

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 64
Bước 3 Nhấn phím =
Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 65

1.4 Ví dụ

Ví dụ 1.4.1

Tính \lim \dfrac{3 n^{2}-n}{1+n^{2}}

Bước 1 Nhập dãy số
Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 66

Bước 2 Nhấn phím CALC => nhập => nhấn phím =

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 67

Bước 3 Quan sát kết quả ban đầu, chúng ta nhận thấy rơi vào Trường hợp 4 tức số thập phân vô hạn tuần hoàn

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 68

Số thập phân vô hạn tuần hoàn 2.(9) chuyển sang dạng thức hiển thị mặc định là

Vậy số lượng giới hạn cần tìm là
Ví dụ 1.4.2

Tính \lim \dfrac{2.3+5^n}{13^n.11+7}

Giá trị cần tính toán vượt quá 10^{99} nên cần giảm giá trị xuống, cụ thể đối với bài này là 10^1

Vì kết quả ban đầu rơi vào Trường hợp 3 nên giới hạn cần tìm là

2 Giới hạn của hàm số

2.1 Thuật giải

Bước 1 Nhập hàm số

Bước 2 Nhấn phím CALC => nếu giới hạn tiến tới

  • Trường hợp 1 thì nhập
  • Trường hợp 2 thì nhập -10^9
  • Trường hợp 3 a với a \in R thì nhập a+10^{-9} hoặc a-10^{-9}
  • Trường hợp 4 a^{+} với thì nhập
  • Trường hợp 5 a^{-} với thì nhập

Bước 3 Xem 1.1

2.2 Ví dụ

Ví dụ 2.2.1

Tính \lim_{x \rightarrow -2} \dfrac{x^2-4}{x+2}

Bước 1 Nhập hàm số
Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 74

Bước 2 Nhấn phím CALC => nhập -2+10^{-9} => nhấn phím =

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 75

Bước 3 Quan sát kết quả ban đầu, chúng ta nhận thấy rơi vào Trường hợp 4 tức số thập phân vô hạn tuần hoàn

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 76
Vậy số lượng giới hạn cần tìm là
Ví dụ 2.2.2

Cho hàm số Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 77

a) Tính \lim_{x \rightarrow 1^-} f(x)

b) Tính \lim_{x \rightarrow 1^+} f(x)

a )

Vì kết quả ban đầu rơi vào Trường hợp 4 nên \lim_{x \rightarrow 1^-} f(x) = -2.(0)=-2

b )

Vì kết quả ban đầu rơi vào Trường hợp 4 nên \lim_{x \rightarrow 1^+} f(x) = 7.(0)=7

Ví dụ 2.2.3

Tính \lim_{x \rightarrow - \infty} \dfrac{2x+3}{x-1}

Vì kết quả ban đầu rơi vào Trường hợp 4 nên giới hạn cần tìm là 1.(9)=2

Ví dụ 2.2.4

Tính \lim_{x \rightarrow - \infty} (x^2-2x)

Vì kết quả ban đầu rơi vào Trường hợp 1 nên giới hạn cần tìm là

Ví dụ 2.2.5

Tính \lim_{x \rightarrow 1^+} \dfrac{2x-3}{x-1}

Vì kết quả ban đầu rơi vào Trường hợp 2 nên giới hạn cần tìm là

3 Hàm số liên tục

Xét tính liên tục của hàm số f(x) tại x_0

Bước 1 Tính \lim_{x \rightarrow x_0} f(x)

Bước 2 Tính f(x_0)

Bước 3 So sánh và nếu \lim_{x \rightarrow x_0} f(x)=f(x_0) thì hàm số đã cho liên tục tại

Ví dụ 3

Xét tính liên tục của hàm số f(x)=\dfrac{x}{x-2} tại x_0=3

Bước 1 Tính \lim_{x \rightarrow 3} \dfrac{x}{x-2}

Bước 2 Tính f(3)

\lim _{x \rightarrow 3} \dfrac{x}{x-2}=3=f(3) nên hàm số đã cho liên tục tại

4 Đường tiệm cận

Tìm đường tiệm cận ngang của đồ thị hàm số f(x)

Bước 1 Nếu \lim _{x \rightarrow+\infty}f(x)=y_{0} thì y={y_0} là đường tiệm cận ngang

Bước 2 Nếu \lim _{x \rightarrow-\infty}f(x)=y_{0} thì là đường tiệm cận ngang

Ví dụ 4.1

Tìm đường tiệm cận ngang của hàm số f(x)=\dfrac{1}{\sqrt{x}}+1

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 98

\lim _{x \rightarrow+\infty} \dfrac{1}{\sqrt{x}}+1=1 nên hàm số đã cho có đường tiệm cận ngang là y=1

Tìm đường tiệm cận đứng đồ thị hàm số f(x)=\dfrac{g(x)}{h(x)}

Bước 1 Giả sử x_1, x_2, x_3, …, x_n là nghiệm của phương trình h(x)=0

Bước 2 Xét x_1

Bước 2.1 Nếu \lim _{x \rightarrow x_{1}^{+}} f(x)=+\infty hoặc thì x=x_1 là đường tiệm cận đứng

Bước 2.2 Nếu \lim _{x \rightarrow x_{1}^{-}} f(x)=+ \infty hoặc thì là đường tiệm cận đứng

Chú ý 4.2Nếu ở Bước 2.1 tìm được đường tiệm cận đứng thì bỏ lỡ Bước 2.2

Bước 3 Thực hiện tương tự Bước 2 với trường hợp x_2 và với các trường hợp còn lại (nếu có)

Ví dụ 4.2

Tìm đường tiệm cận đứng của đồ thị hàm số f(x)=\dfrac{x-1}{x+2}

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 102

Bước 1 Giải x+2=0 \Leftrightarrow x=-2

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 103

Bước 2 Tính \lim_{x \rightarrow -2^+} \dfrac{x-1}{x+2}

\lim _{x \rightarrow-2^{+}} \dfrac{x-1}{x+2}=-\infty nên đường tiệm cần đứng của hàm số đã cho là x=-2

5 Ứng dụng trong Kỳ thi Trung học Phổ thông Quốc gia

Câu 6, Đề thi tìm hiểu thêm, Năm 2021

Tiệm cận đứng của đồ thị hàm số y=\dfrac{2x+4}{x-1} là đường thẳng

A. x=1

B. x=-1

C. x=2

D.

Bước 1 Giải x-1=0 \Leftrightarrow x=1

Tính giới hạn của dãy số, hàm số bằng máy tính Casio fx-580VN X 107

Bước 2 Tính \lim_{x \rightarrow 1^+} \dfrac{2x+4}{x-1}

Vậy là đường tiệm cận đứng cần tìm
Câu 27, Đề thi tìm hiểu thêm, Năm 2020

Tổng số tiệm cận đứng và tiệm cận ngang của đồ thị hàm số y=\dfrac{5x^2-4x-1}{x^2-1}

A.

B. 1

C.D.

Bước 1 Tính \lim_{x \rightarrow + \infty} \dfrac{5x^2-4x-1}{x^2-1}

Suy ra y=5 là đường tiệm cận ngang của đồ thì hàm số đã cho

Bước 2 Giải x^2-1=0 \Leftrightarrow x= \pm 1

Bước 3 Tính

\lim_{x \rightarrow 1^+} \dfrac{5x^2-4x-1}{x^2-1}

\lim_{x \rightarrow 1^-} \dfrac{5x^2-4x-1}{x^2-1}

\lim_{x \rightarrow -1^+} \dfrac{5x^2-4x-1}{x^2-1}

Suy ra là đường tiệm cận ngang của đồ thị hàm số đã cho
Vậy đồ thị hàm số đã cho có 2 đường tiệm cận
Câu 13, Mã đề thi 101, Năm 2018

\lim \dfrac{1}{5n+3} bằng

A.

B. \dfrac{1}{3}

C. + \infty

D. \dfrac{1}{5}

Vì kết quả ban đầu rơi vào Trường hợp 2 nên giới hạn cần tìm là

Câu 18, Mã đề thi 101, Năm 2018

Số tiệm cận đứng của đồ thị hàm số y=\dfrac{\sqrt{x+9}-3}{x^2+x}

A.B.C.

D.

Câu 12, Mã đề thi 101, Năm 2017

Tìm số tiệm cận đứng của đồ thị hàm số \dfrac{x^2-3x-4}{x^2-16}

A.

B.

C.

D.